زن ستیزی؛ فرهنگ طالبانی

عبدالخالق هزاره

وقتی برای اولین بار گروه طالبان تحت نام «تحریک اسلامی طالبان کرام» در قندهار ظهور کرد خود را با محدود ساختن آزادی زنان نشان داد: زنان حق فعالیت‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نداشتند و نیز به زنان حق داده نمی‌شد تا بدون اجازه از خانه بیرون شوند یا در خیابان‌ها و بازار به تنهایی گشت و گذار کنند. طالبان از چنین رفتار شان در برابر زنان نهایت خرسند بودند که زنان را در خانه‌ها زندانی کرده‌اند. زیرا از دیدگاه طالبان وظیفه زنان نشستن در خانه و تولید بیولوژیکی نسل مسلمان است؛ زنان بایستی نسل اسلام را حفظ و تکثیر کنند تا ارزش‌های اسلامی به نسل‌های بعدی انتقال یابد.
پیتر مارزدن در «کتاب طالبان: جنگ، مذهب و نظام جدید در افغانستان» می‌نوسید که خط مشی طالبان در مورد زنان سه عنصر اصلی بود: ۱- ممنوعیت اشتغال زنان: خانواده‌هایی که درامدشان به دست زنان بود، مجبور شدند که اشیای خانۀ شان را توسط کودکان شان در خیابان‌ها به فروش برسانند و گدایی کنند. ۲- تعطیل آموزش رسمی زنان: باید یک نظام آموزشی قابل قبول بار آید که نسل‌های بعدی از نظر اعتقادی مسلمان بار آیند و از آموزش‌های بی‌گانگان دور بمانند. ۳- پوشیدن برقع و کنترل رفت و آمد زنان در بیرون از خانه که نباید مردان بیگانه را ببینند.
آقای پیتر نوشته است که حاکم طالبان در هرات در مصاحبه‌ای با خبرنگار صدای جمهوری اسلامی ایران در مورد سیاست شان در قبال زنان چنین گفته است:
«همۀ افغانستان افتخار می‌کنند که ما زنان مان را در خانه نگهداشته‌ایم، شرع مقدس نحوۀ رفتارِ همه را مشخص کرده است. منظورم این است که شرع اجازه می‌دهد زن اگر مریض شد پیش پزشک مرد برود. در حقیقت حقوقی را که ما به زنان داده‌ایم هیچ کشوری به آنها نداده است. ما حقوقی را به زنان داده‌ایم که خدا و رسولش تعیین کرده‌اند و آن نشستن روی خانه و رعایت حجاب اسلامی است».
طالبان تاجایی زنان را در خانه زندانی کرده بودند که حتا در خیابان‌ها گشت و گذار نمی‌توانستند و زنان زیادی به خاطر رفتن در بیرون از خانه توسط گروه امر به معروف و نهی از منکر طالبان شلاق و دُره خوردند.
به باور نویسنده کتاب، طالبان در واقع با ممنوع ساختن کار و آموزش زنان و محدود کردن زنان در خانه می‌خواستند دوران داوود خان و چهار سال حکومت خلق و پرچم را جبران کنند که از نظر طالبان دوران فاسد برای زنان بودند.
زنان اما در افغانستانِ پس از سرنگونی طالبان در جایگاه بهتری قرار داشتند. قانون اساسی جدید حق زن و مرد را مساوی و برابر در نظر گرفته که در گفتگوهای صلح «خط سرخ» زنان را ماده بیست و دوم قانون اساسی کشور تشکیل می‌داد.
زنان افغان در بیست سال گذشته به دستاوردهای چشم‌گیری دست یافتند. دموکراسی زمینه را برای زنان فراهم ساخته بود تا در عرصه‌های سیاسی، دادخواهی، آزادی بیان و فعالیت‌های حقوق بشری جایزه‌های ملی و بین المللی را کسب کرده و الاهه آواز و موسیقی افغانستان و جهان شوند. گروه موسیقی زنان در انستیتوت ملی موسیقی نه تنها برای افغانستان بلکه برای جهان می‌نواخت و شهرت جهانی کسب کرده بود.
با سقوط حکومت پیشین و برگشت مجدد این گروه در افغانستان، بار دیگر صدای زنان خاموش و سیمای زنان در خانه‌ها زندانی شده است. هیچ تغییری در رویکرد طالبان نسبت به زنان به وجود نیامده است. وحشتی‌تر و درنده‌تر شده‌اند. دختران را از رفتن به مکتب منع کردتد. حق کار و تحصیل را از آنان گرفتند. تظاهرات زنان در شهرکابل با خشونت فزیکی و روانی این گروه مواجه شدند. در یک کلام: طالبان مخالف صدا و سیمای زنان در فضای سیاسی و اجتماعی است.