چین، روسیه، پاکستان و ایران تلاش دارند تا در مورد افغانستان به توافق برسند

مدیر وبسایت

جاده ابریشم:
منابع روسی در رزونامه «نی زاویسیمایا گازیته» روسیه گفته است که روسیه، چین، ایران و پاکستان تلاش دارند تا «اتحاد منطقه‌ای» را برای مدیریت افغانستان، پس از خروج نیروهای امریکا از این کشور تدوین نمایند. صرف نظر از آمادگی‌های ظاهری برای همکاری، هنوز وقت است که از اتحاد نظر و توافق عمل میان اعضای «چهار کشور» سخن زد.
چند روز قبل نماینده‌های خاص روسیه، چین، ایران و پاکستان برای افغانستان، نخستین نشست مشورتی- ویدیوی را در مورد اوضاع جاری و پروسه‌ی آشتی ملی در افغانستان به راه انداختند. در اعلامیه‌ای که در پایان کار این نشست مشورتی منتشر گردیده، ضمنا گفته می‌شود که نمایندگان خاص هر چهار کشور «احترام خود را به حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان اظهار کردند.»
نمایندگان چهارکشور از امضای «توافق‌نامه سیاسی» میان رییس جمهور غنی و عبدالله عبدالله، رییس اجرائیه اسبق افغانستان استقبال کرده، اظهار امیدواری کردند که امضاء این توافق نامه، گفت‌وگوی بین الافغانی را سرعت خواهد بخشید. در اعلامیه همچنان از جملات تکراری مانند: «حمایت خود را از پروسه‌ی آشتی ملی به رهبری و مالکیت افغان‌ها اعلام می‌داریم، گفت‌وگوی بین‌الافغانی یگانه راه رسیدن به آشتی ملی بوده که باعث قطع فوری منازعه‌ی طولانی در افغانستان می‌گردد» مثل اعلامیه‌های گذشته به چشم می‌خورد.
نمایندگان خاص «چهارکشور» همچنان تمام گروه‌های قومی، احزاب سیاسی به شمول {جنبش طالبان} را فراخواندند تا با استفاده از امکانات دست داشته گفت‌وگوی بین‌الافغانی را هرچه زودتر آغاز نمایند». در بخش دیگری از اعلامیه آمده: « در پیوند به خروج نیروهای خارجی از افغانستان، توجه دقیق به توسعه و بازسازی در افغانستان معطوف می‌گردد. چهار کشور انتظار دارند که خروج نیروهای خارجی منظم و مسوولانه صورت خواهد گرفت و این گذار، اوضاع را در افغانستان برهم نخواهد زد.»
اشتراک کنندگان ویدیو- کنفرانس حمایت خود را از «از پروسه رهایی زندانیان و توقیف شدگان از طرف تمام جوانب منازعه در افغانستان اعلام داشته، همچنان از آتش بس سراسری حمایت کرده و دعوت می‌نمایند تا مطابق توافق طرفین منازعه، آتش بس همزمان و همه جانبه در تمام قلمرو افغانستان اعلان گردد، و به این ترتیب ابتکار انتونیو گوتیریش، منشی عمومی سازمان ملل متحد جام عمل بپوشد.»
نمایندگان خاص چهارکشور منطقه از تهدید جدی تروریستی در افغانستان ابراز نگرانی کرده و تمام جوانب افغان‌ها را فرا می‌خوانند تا اقدامات قاطع را برای مبارزه با القاعده، داعش، جنبش اسلامی ترکستان شرقی، تحریک طالبان پاکستان و دیگر سازمان‌های بین المللی تروریستی، که علیه دولت‌های منطقه فعالیت می‌نمایند، روی دست بگیرند.
جالب است که نمایندگان این چهار کشور از گروه طالبان در کنار سایر سازمان‌های تروریستی که در قلمرو فدراسیون روسیه رسما منحیث سازمان تروریستی اعلام گردیده‌اند، نام نگرفتند.
نمایندگان این چهار کشور هم‌چنان اظهار داشتند تا برای از بین بردن کامل تولید و قاچاق مواد مخدر در افغانستان اقداماتی روی‌دست گرفته شود. چهار کشور حمایت خود را از رفع عواقب کوید۱۹ در افغانستان تایید نموده و از ادامه‌ی کمک‌های جامعه جهانی در افغانستان استقبال کردند.
در اخیر اشترک گنندگان چهار کشور تاکید کردند:« برگرداندن و ادغام مجدد مهاجرین افغان باید بخشی از پروسه‌ی آشتی ملی باشد». از جامعه‌ی جهانی خواستند تا «در چهارچوب محدود زمانی از برگشت با عزت مهاجران افغان حمایت نماید». این چهار کشور همچنان توافق کردند که همکاری متقابل و فعالیت‌های مشترک را در افغانستان به هدف پیش‌برد روند آشتی ملی بین افغان‌ها را تحکیم می‌بخشند.
نکته‌ی جالب این است که نمایندگان خاص روسیه، چین، ایران و پاکستان با آنکه کنش‌های معینی را در برابر گروه طالبان انجام دادند، لیکن در اعلامیه‌ی نهایی خویش حتی یک بار هم از حکومت افغانستان نام نبرده، صرف به «عده‌ای از افغان‌ها» و «جوانب افغان‌ها» اشاره کردند.
هنوز قضاوت قبل از وقت است که اعضای «ترکیب چهار گانه منطقه‌ای» می‌خواهند بی‌اعتنایی خود را در برابر حکومت رسمی و مشروع افغانستان به یکی از اصول پالیسی شان مبدل سازند. تا امروز صرفا روسیه، و اگر دقیق‌تر گفته شود، ضمیر کابولوف نمایند‌ه‌ی خاص این‌کشور برای افغانستان بی‌توجهی خود را در برابر حکومت افغانستان به نمایش گذاشته است. پیکن، تهران و حتی اسلام آباد، با آنکه همرای طالبان و با عده‌ای از سیاسیون اپوزیسیون حکومت فعلی مثل مسکو عشوه‌گری می‌نمایند، ولی روی هم‌رفته تا اکنون در برخورد خود با حکومت رسمی و مشروع افغانستان معقول بوده‌اند.
اعلامیه‌ی نمایندگان خاص روسیه، چین، ایران و پاکستان (چهار کشور) فاقد ارزیابی‌ها و توصیه‌های تازه است. به نظر می‌رسد که اشتراک کنندگان« چهار کشور» قصد نداشتند طی یک نشست ویدیویی، روش‌های فراتر از معیارهای موجود را برای حل معضله‌ی افغانستان ارایه نمایند. این چهارکشور تلاش کردند که در بیرون یک گروه «متحد منطقه‌ای» را برای مدیریت و کنترول افغانستان ایجاد نمایند.
هنوز وقت است تا از ایجاد یک ائتلاف پایدار و نیرومند منطقه‌ای که بتواند با یک سیاست هماهنگ و یگدست در افغانستان کار کند، سخن زد. هرچند در اعلامیه‌ی نمایندگان خاص«چهار کشور» متحدانه از حکومت افغانستان نام برده نمی‌شود، و از گروه طالبان در کنار سازمان‌های تروریستی یاد آوری نمی‌شود، اما اختلاف نظر مشخص و واضیح از همین حالا در ترکیب «چهار کشور» هویداست.
بطور مثال، نمایندگان روسیه، چین و پاکستان بطور کل «از افغانستان برای دسترسی سریع به صلح همه جانبه و پایدار حمایت می‌نمایند» در حالیکه جانب ایران ملاحظه‌ای نهایت مهمی را در متن اعلامیه علاوه کرده است :«با حفظ احترام به قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، به حقوق زنان و گروه‌های قومی و مذهبی مندرج در قانون اساسی افغانستان». به این معنا که تهران با پلان‌های طالبان مبنی بر سقوط دادن جمهوری اسلامی در افغانستان و احیای ساختار امارت اسلامی در این کشور مخالفت کرده است.
مخالفت تهران با احیای امارت اسلامی در افغانستان مهم است و برعکس، هم‌فکری نمایندگان روسیه، چین و پاکستان با پلان‌های طالبان نیز وضاحت یافت. چیزیکه از همین اکنون پایداری «اتحادیه» را زیر سوال می‌برد و اختلاف دیدگاه‌ها را برجسته می‌کند.
اینکه اشتراک کنندگان نشست مجازی «چهار کشور»، یعنی نمایندگان خاص روسیه، چین، ایران و پاکستان عملا گروه طالبان را از فهرست سازمان‌های تروریستی منطقه‌ای بیرون ساختند، این گمانه‌زنی را در ذهن تداعی می‌نماید که این چهار کشور به احتمال قوی دیریست با یکدیگر مشوره‌های را در مورد تغییر موقف حقوقی-بین المللی طالبان به راه انداخته‌اند. دور از امکان نیست که مسکو، پیکن، تهران و اسلام آباد، در نظر دارند از ایالات متحده امریکا پیش‌دستی کرده و پیشنهاد مشترک بیرون ساختن گروه طالبان را از فهرست «سازمان بین المللی تروریستی» ارایه نمایند. این‌کار بیش از همه به نفع پاکستان است، چون تغییر موقف حقوقی طالبان دست‌های اسلام آباد را برای همکاری آشکار با طالبان و بدون هراس از تحریم‌های جامعه‌ی بین المللی باز می‌کند.
در عین حال، منافع پاکستان در این قسمت می‌تواند با منافع ایران در تضاد قرار بگیرد: همه می‌دانند که تهران مخالف نیست تا عده‌ای از گروه‌های طالبان را به نفع خود در جنگ‌های نیابتی در افغانستان علیه امریکایی‌ها استعمال نماید. اما دور از تصور است که ایران بخواهد یکی از گروه‌های تندرو سنی مذهب با روش امارت اسلامی طالبان در افغانستان مشروعیت ببخشد، تا بدین ترتیب نمونه‌ای برای سایر کشورهای منطقه شود. دور ساختن موقف سازمان تروریستی از طالبان دقیقا همینطور یک پیامد را در پی‌خواهد داشت.
با این حال، تنها تضادهای داخلی نیست که ساختار ترکیب «چهار کشور منطقه»، را شکنند و ناپایدار می‌سازد. در این «چهارکشور» اما دولت هند، یکی از مهمترین بازیگران تخته‌ی شطرنج افغانستان حضور ندارد. از جانب دیگر، قابل درک است که چرا نخواستند دهلی جدید را برای اشتراک به نشست مجازی نمایندگان خاص «چهارکشور» دعوت نمایند؛ دهلی جدید نه تنها به ضد تمکین‌های دیپلوماتیک «چهارکشور» به طرف طالبان صدای اعتراض خود را بلند می‌کرد، بلکه بی اعتنایی در برابر حکومت مشروع افغانستان را نیز اجاره نمی‌داد. در آن صورت اعلامیه‌ی نمایندگان خاص«چهار کشور منطقه» یک جانبه نمی‌بود. بنابراین مسکو، پیکن، تهران و اسلام آباد به هیچ‌وجه نمی‌توانند عامل هندوستان را در معضله‌ی چند ساله افغانستان در نظر نگیرند. بدون اشتراک هند هیچ‌گونه تفاهم منطقه‌ای در قبال افغانستان نمی‌تواند شکل بگیرد.