جلریز؛ قُفل امنیتی بر زندان طبیعیِ هزاره‌جات

مدیر وبسایت

گفتگو با محمد طاهر زهیر، والی بامیان(۲۶ دلو۱۳۹۸، ویژه نامه جلریز)

بامیان یکی از ولایت‌های باستانی است که گردشگران داخلی و خارجی از آنجا دیدن می‌کنند؛ سالانه چقدر عواید از این طریق وارد خزینه اداره‌ی محلی بامیان می‌‌شود؟ و سالانه چه‌مقدار گردشگرن خارجی از بامیان دیدن می‌کنند؟

تشکر از شما و دست‌اندرکاران هفته نامه جاده ابریشم. همچنان که می‌دانید صنعت توریزم در جهان بعد از نفت دومین صنعت پردرآمد است. کشورهای با ظرفیت بلند گردشگری سالانه از این درک عوایدی زیادی به دست می‌آورند. بامیان نیز دارای ظرفیت‌های بزرگ توریستی است. آبدات تاریخی، طبیعت جذاب و آب و هوای مناسب این ولایت فرصت‌های بزرگ برای توسعه صنعت گردشگری است. در گذشته بامیان از این ناحیه درآمد خوبی داشت. در زمان ریاست جمهوری محمد داود خان براساس گفته‌های باشندگان محل و آمار و آرقامی که در منابع رسمی موجود است، روزانه در فصل بهار ۴ هزار گردشگر یا سیاح خارجی از بامیان دیدن می‌کرد. در آن زمان با وجودی‌که سهولت‌های ترانسپورتی نیز کم بود وضعیت گردشگری در بامیان دارای اهمیت فوق العاده بود. در سال‌های اخیر بعد از اینکه مسوولیت اداره‌ی محلی بامیان را من عهده دار شده‌ام در زمینه‌ی جذب گردشگران بیشتر و توسعه صنعت توریزم تلاش‌های زیادی صورت گرفته است. با استفاده از امکانات و ظرفیت‌های ملی و محلی و حمایت دوستان بین المللی افغانستان، از طریق راه‌اندازی و مدیریت برنامه‌های فرهنگی و تلاش برای حفاظت از آبدات تاریخی و فرهنگی بامیان، فرصت‌های بیشتر برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم شده است و در تلاش این هستیم که زمینه و بیستر توسعه‌ی صنعت توریزم را از طریق ساختن زیرساخت‌ها و فراهمپ‌سازی سهولت‌های بیشتر برای گردشگران فراهم بسازیم. از سال ۱۳۹۴ که من مسوولیت مدیریت اداره محلی بامیان را به عهده گرفتم عوایدی که از طریق دروازه‌های پارک ملی بند امیر به خزانه‌ی دولت واریز می‌شود از ۱۵۰ هزار افغانی در سال به ۳ میلیون ۷ صد هزار افغانی در سال افزایش یافته است که توسط شاروالی یکه ولنگ مدیریت می‌شود و برای ایجاد سهولت در پارک ملی بند امیر به مصرف می‌رسد. بدون شک سالانه عوایدی زیادی به صورت مستقیم و غیر مستقیم از آدرس گردشگری نصیب مردم بامیان می‌شود.
آمار دقیقی از میزان عواید ولایت بامیان از ناحیه توریزم در دست نداریم؛ اما سالانه بیشتر از ۳ صد هزار نفر گردشگر داخلی و خارجی از ولایت بامیان دیدن می‌کنند. بدون شک از این طریق ما عوایدی زیادی به دست می‌آوریم و مردم بامیان به صورت مستقیم از این عواید مستفید می‌شود. هوتل داران، دکانداران، خصوصاً کسانی که مصروف خرید و فروش صنایع دستی هستند، سالانه از درک ورود گردشگران داخلی و خارجی به بامیان عاید به دست می‌آورند. میزان گردشگران و بازدیدکنندگان از بامیان از سال ۱۳۹۴ به بعد افزایش چشم‌گیر داشته است. در طول این سال‌ها ( میان سال ۱۳۹۴ الی ۱۳۹۸ ) میزان گردشگران در بامیان از ۱۵۰ هزار نفر در سال به ۳ صد هزار نفر در سال افزایش یافته است. بیشتر آمار گردشگران در بامیان در سال ۱۳۹۶ بوده است که براساس آمارهای رسمی از طرف موسسه WCS در سال ۱۳۹۶ بیشتر از ۳ صدهزار نفر از بامیان دیدن کرده است.

هزینه‌ی تکت ساحات باستانی بامیان برای گردشگران داخلی و خارجی یکی است یا تفاوت دارد؟
هزینه‌ی تکت بازدید از ساحات تاریخی و باستانی بامیان برای گردشگران داخلی و خارجی فرق می‌کند. قیمت تکت برای گردشگران داخلی که از ساحات باستانی بامیان دیدن می‌کنند ۶۰ افغانی و برای گردشگران خارجی ۳ صد افغانی است.

اداره‌ی محلی بامیان چقدر بر گردشگران داخلی و خارجی نظارت دارند که مبادا کسی دست به حفاری یا قاچاق آثار باستانی نزند؟

نگرانی‌های که در گذشته به خاطر حفاری ساحات باستانی و قاچاق آثارتاریخی بامیان وجود داشت فعلاً وجود ندارد. ما از ساحات تاریخی و باستانی بامیان به صورت دوامدار و شبانه‌روزی توسط نیروهای امنیتی نظارت می‌کنیم. قطعه ۰۱۲ پولیس مسوولیت دارد تا از ساحات باستانی و آبدات تاریخی بامیان محافظت کند. در سال‌های اخیر از زمانی که من مسوولیت مدیریت اداره‌ی محلی بامیان را به عهده دارم، هیچ‌گونه موردی که نشان دهد گردشگران دست به قاچاق آثار باستانی و یا حفاری در ساحات باستانی بامیان بزند ثبت نشده است. بخش‌های کشفی و استخباراتی امنیت ملی و قوماندانی امنیه بامیان در هماهنگی با باشندگان محل و قطعه ۰۱۲ به صورت شبانه‌روزی مصروف نظارت و حفاظت از آبدات تاریخی و ساحات باستانی بامیان می‌باشد.

وقتی گردشگران خارجی از بامیان دیدن می‌کنند، بیش‌تر از کدام ساحات باستانی دیدن می‌کنند، آیا احساس امنیت می‌کنند یا موارد وجود دارد آنان تحت حمله یا پیگرد گروه‌های تروریستی قرار گرفته باشند؟

ساحات تاریخی و باستانی بامیان از جمله هشت ساحه و آبده‌ی تاریخی بامیان که ثبت میراث‌های فرهنگی جهان است، برای تمام گردشگران از جذابیت خاص برخوردار است. ساحات تاریخی و آثار باستانی بامیان هم برای جهانیان و خصوصا سازمان یونیسکو و هم برای مردم و اداره‌ی محلی بامیان مهم است. اگر چند در گذشته به اثر کم توجهی مسوولین، بخشی از ساحات باستانی بامیان تخریب شده و یک تعداد از آبدات تاریخی بامیان نیز نابود شده است. به طور نمونه از تخریب دو پیکره بودا می‌توان یاد کرد. اما با آن هم ساحات باستانی و آبدات تاریخی باقی مانده در بامیان به صورت ویژه جایگاه ملی و بین المللی دارد. گردشگران داخلی و خارجی ضمن بازدید از ساحات باستانی بامیان از مناظر طبیعی این ولایت نیز بازدید می‌کنند. بند امیر یکی از جاذبه‌های نادر توریستی بامیان است، در کنار آن دره‌ها و کوهای اطراف شهر بامیان از جذابیت خاص توریستی برخوردار است. قابل یادآوری است که گردشگری در بامیان صرف در فصل بهار خلاصه نمی‌شود. در فصل زمستان نیز فرصت‌های گردشگری و جذابیت‌های بلند توریستی در بامیان موجود است. کوه‌های بامیان محل مناسب برای کوه‌نوردی است. تیمی از کوهنوردان افغانستان چندی قبل تا ارتفاع ۴ هزار متری و ۶ هزار متری بلندترین نقطه کوه بابا رفتند و از چند سال به این سو مسابقات اسکی بین المللی در بامیان راه‌اندازی می‌شود. از دو سال بدین سو جنشواره‌های زمستانی بامیان آغاز شده است.
هیچ‌گاه تهدید امنیتی متوجه گردشگران در بامیان وجود ندارد. همچنان که قبلاً گفتم نیروهای امنیتی بامیان به صورت شبانه روزی مصروف تأمین امنیت گردشگران و حفاظت از ساحات باستانی و آبدات تاریخی این ولایت است و تا هنوز هیچ توریست و گردشگر داخلی و یا خارجی از زمانی که من در بامیان هستم مورد تهدید یا حمله‌ی گروه‌های تروریستی قرار نگرفته است. اصلاً گروه‌های تروریستیِ که تهدیدی برای گردشگران در بامیان باشد، در این ولایت فعالیت ندارد. امنیت حاکم در بامیان، همکاری مردم با نهادهای امنیتی به خاطر جلوگیری از فعالیت‌های تروریستی، یکی از فرصت‌های مهم برای گردشگران و توسعه‌ی صنعت توریزم می‌باشد. به صورت قاطع گفته می‌توانیم که بامیان یکی از ولایت‌های امنِ کشور است که هیچگونه فعالیت تروریستی در این ولایت از آدرس گروه‌های تروریستی وجود ندارد.

گروه‌های تروریستی که هراز گاهی بامیان را تهدید می‌کنند بیش‌تر از کدام‌ساحات حمله می‌کنند؛ تنها طالبان استند یا داعش هم وجود دارد؟

در داخل جغرافیایی ولایت بامیان هیچ گروه تروریستی فعالیت ندارند. اما این ولایت هر ازگاهی توسط گروه طالبان در نوارمرزی میان بامیان و بغلان مورد تهدید است. اما در آن ساحات نیز گروه طالبان توان وارد شدن در داخل خاک بامیان را ندارند.گروه طالبان در ولسوالی تاله و برفک ولایت بغلان فعالیت دارند و آن ولسوالی با بامیان مرز مشترک دارد. تهدید گروه طالبان از این ناحیه نیز قابل نگرانی نیست و نیروهای امنیتی بامیان سد محکم برای آنان در نوار مرزی بامیان و بغلان ایجاد کرده‌اند و هیچگاهی آنان توان حمله بالای بامیان و داخل شدن در خاک بامیان را ندارند.

شما می‌دانید که شاه‌راه‌های کابل – بامیان ناامن استند؛ خصوصا مسیر جلریز. گردشگران خارجی از چه طریقی وارد بامیان می‌شوند‌؟ زمینی یا هوایی؟ از طریق هوا بیایند هزینه‌ی گردشگران را چند برابر نمی‌سازند؟

ناامنی در مسیرهای مواصلاتی بامیان با کابل یکی از مشکلات و چالش‌های گردشگری در این ولایت است. از چندین سال بدینسو مسیر جلریز که بامیان را باکابل وصل می‌کند و نسبت به مسیر غوربند نزدیک‌تر و کم‌هزینه نیز است، ناامن می باشد. ناامنی در این مسیر نه تنها مایه‌ی نگرانیِ ما و مردم بامیان؛ بلکه باعث نگرانی تمام باشندگان مناطق مرکزی است. به دلیل نبود امنیت در مسیر جلریز، عموماً گردشگران خارجی از طریق مسیر هوایی به بامیان سفر می‌کنند. در گذشته این فرصت هم بسیار اندک بود و یک شرکت ترانسپورت هوایی که در بامیان فعالیت داشت نیز مطمئین نبود. اما ما تلاش کردیم که فرصت ترانسپورت هوایی برای گردشگران بیشتر شود. اکنون شرکت کام ایر پروازهای منظم به ولایت بامیان دارد و مشکل گردشگرانی که می‌خواهند از این طریق به بامیان سفر نمایند به صورت نسبی مرفوع شده است. هزینه ترانسپورت هوایی در تمام افغانستان بلند است و در بامیان این مورد یکی از مشکلات است و ما در تلاش آن هستیم تا هزینه‌ی ترانسپورت هوایی بامیان کمتر شود و از این طریق فرصت‌های بیشتر برای گردشگران به منظور بازدید و سفر به بامیان فراهم شود.

ناامنی مسیر جلریز چه تاثیری بر صنعت گردشگری در بامیان می‌گذارد؟ اگر این مسیر امنیت شود؛ چقدر صنعت گردشگردی در بامیان رونق پیدا می‌کند؟

همچنان که قبلاً یادآور شدم، اکثریت مطلق گردشگران خارجی از طریق ترانسپورت هوایی به بامیان سفر می‌کنند. یکی از دلایلی آن نیز نبود امنیت در مسیرهای مواصلاتی بامیان با کابل است. مسیر جلریز اگر امنیت باشد بسیار کم هزینه و نزدیک است. اکثریت مطلق گردشگران داخلی توان پرداخت هزینه‌ی سفر از طریق مسیر هوایی را ندارند. و اکثریت مطلق گردشگران داخلی از مسیر زمینی و خصوصاً مسیر جلریز به بامیان سفر می‌کنند. از ولایت‌های جنوبی و شرقی و حتا گردشگران از ولایت‌های شمالی افغانستان اول به کابل و بعد به بامیان سفر می‌کنند. با تکمیل شدن کار قسمت اول پروژه‌ی یکه‌ولنگ – دره صوف یا کوردور شمال – جنوب بخشی از مشکل ترانسپورتی بامیان با ولایت‌های شمال رفع خواهد شد و گردشگرانی که از ولایت‌های شمال به بامیان سفر می‌کنند از این مسیر می‌توانند استفاده کنند. اما در کل ناامنی در مسیرهای مواصلاتی بامیان با کابل و خصوصاً مسیر بامیان – کابل از طریق ولایت میدان وردک، تأثیر مستقیم بالای صنعت گردشگر در بامیان دارد. در سال ۱۳۹۶ در فصل بهار و خصوصاً در زمان تعطیلات تابستانی که فصل طلاییِ گردشگری در بامیان است، مسیر جلریز امن بود و میزان گردشگران در بامیان به مرز ۳۵۰ هزار نفر رسید. اما در سال ۱۳۹۷ درجریان تعطیلات تابستانی این مسیر ناامن شد و میزان گردشگران به کمتر از ۲۰۰ هزار نفر تنزیل یافت.

جدای از اینکه ناامنی جلریز روی رشد صنعت گردشگری در بامیان تاثیر منفی می‌گذارد؛ چه پیامدهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی روی ولایات مناطق مرکزی به شمول بامیان می‌گذارد؟

ما در تلاش هستیم و برنامه‌ریزی می‌کنیم تا با استفاده از ظرفیت‌های که در بخش توریزم و سایر بخش‌ها وجود دارد، از طریق توسعه صنعت گردشگری در اقتصاد خانواده‌های بامیانی تحول ایجاد شود. تا هنوز هم میزان گردشگران داخلی و خارجیِ که از بامیان سالانه بازدید می‌کنند، تأثیر مستقیم بالای وضعیت اقتصادی مردم بامیان داشته است. مردم از وضعیتی که در جلریز حاکم است ناراض است و بارها در این مورد اعتراض کرده‌اند. گروه طالبان در آن مسیر حاکمیت دارند و هر از گاهی دست به آزار و اذیت مسافران می‌زنند و گاهی هم دست به کشتار مسافران می‌زنند. مردم نگران است و هنگام عبور از جلریز احساس امنیت نمی‌کنند. خواست مردم که بارها از جانب مردم نیز مطرح شده است و با مسوولین نیز شریک شده است، این است که به ناامنی در جلریز که تهدید بزرگی برای مردم مناطق مرکزی افغانستان است خاتمه داده شود. از این رهگذر سالانه مردم متضرر می‌شوند. ناامنی در مسیر جلریز و به صورت کلی راه‌های مواصلاتی بامیان با کابل، ضمن نگرانی روانی برای مردم به نوعی قفل امنیتی بر دوازه‌های مناطق مرکزی است. ادامه‌ی ناامنی در جلریز ضمن پیامدهای اقتصادی منفی که برای مردم بامیان و به صورت کلی مردم مناطق مرکزی دارد، باعث به وجود آمدن مشکلات اجتماعی از جمله باعث ایجاد تردید نسبت به عمل‌کرد حکومت و بخش‌های امنیتی در قسمت تأمین امنیت این مسیر می‌شود. تبعات اقتصادی، سیاسی و اجتماعیِ ناامنی در مسیر جلریز تأثیر مستقیم بالای وضعیت زندگی مردم بامیان و در کل مردم منطاق مرکز دارد. دکانداران، تاجران، کسبه‌کاران، مامورین حکومت و خصوصاً منسوبین نیروهای امنیتی در هنگام عبور از مسیر جلریز احساس امنیت نمی‌کنند و حتا گاهی مامورین حکومت و منسوبین نیروهای امنیتی افغانستان از این مسر رفت آمد نمی‌توانند. گروه طالبان در جلریز به همین بهانه بارها دست به کشتار مسافران زده‌اند.

شما آمار دارید که در سال‌های اخیر چقدر از شهروندان بامیان در مسیر جلریز کشته و یا گروگان گرفته شده است؟

همه ساله در مسیر جلریز گروه طالبان دست به قتل و کشتار مردم و مسافران می‌زنند. هرازگاهی بالای موترهای مسافربری حمله می‌کنند و گاهی مسافران را گِروگان می‌گیرند. اگر در میان مسافران کارمندان حکومت باشد قطعاً که از دست گروه طالبان نجات نمی‌یابند. ترس و وحشتی که در جلریز ایجاد شده است، مانع رفت آمد مسافران زیاد به کابل و برعکس از کابل به بامیان می‌باشد. اگر چند آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد ولی همه ساله در جلریز شهروندان بامیان توسط گروه طالبان مورد هدف قرار می‌گیرند. سال قبل یک تن از محافظین من نیز با یک منسوب دیگر نیروهای امنیتی در جلریز شهید شد. این وضعیت همچنان ادامه دارد و این موضوع یکی از عمده‌ترین مشکلات مردم بامیان و یکی از چالش‌های عمده‌ی فراراه توسعه صنعت گردشگری در بامیان است.

راه حل شما برای تامین امنیت شاه‌راه‌های کابل-بامیان چیست؟ تا همه بتوانند از یک ولایت باستانی مثل بامیان با هزینه‌ی کمتر دیدن کنند؟

من نمی‌توانم راه حل مشخصی در این مورد پیشنهاد کنم. وضعیت امنیتی در جلریز و راه‌های مواصلاتی بامیان برای ارگان‌های امنیتی معلوم است. در این مورد بارها با مسوولین امنیتی صحبت شده است و مردم نیز در این زمینه پیشنهادهای‌شان را با مراجع مسوول شریک ساخته‌اند. ناامنی در جلریز متأثیر از وضعیت امنیتی عمومی در سراسر افغانستان است. مسوولیت تأمین امنیت شهروندان به دوش نیروهای امنیتی است و ارگان‌های امنیتی ولایت میدان وردک و مسوولین امنیتی در مرکز باید برای تأمین امنیت مسیر جلریز که روزانه صدها مسافر از آن عبور می‌کنند، برنامه‌ریزی کنند. ما امیدوار هستیم که گفت‌وگوهای صلح به رهبری دولت افغانستان به نتیجه برسد و در سراسر افغانستان امنیت تأمین شود از این طریق فرصت و زمینه‌ی توسعه وانکشاف فراهم شود. توجه جدی نیروهای امنیتی در قبال تأمین امنیت مسیر جلریز و درک مشکلات مردم بامیان و مناطق مرکزی از این ناحیه می‌تواند باعث رفع مشکل شود.

درونما و یا برنامه‌ی شما برای توسعه‌ی صنعت گردشگری در بامیان چیست؟

بامیان از ظرفیت و منابع کافی برای توسعه صنعت گردشگری برخوردار است، جاذبه‌های گردشگری زیادی در این ولایت وجود دارد. در سال‌های اخیر تلاش کردیم تا با استفاده از فرصت و امکانات، زمینه‌ی رونق کسب و کار حول صنعت گردشگری در بامیان افزایش یابد. سالانه بیشتر از ۱۶ برنامه متنوع فرهنگی در این ولایت برگزار می‌شود که در آن ده‌ها هزار نفر از داخل و خارج کشور اشتراک می‌کنند. ما در تلاش ساختن زیرساخت‌های معیاری برای توسعه صنعت گردشگری هستیم. در کنار ظرفیت‌های بالقوه موجود در بامیان، نیاز است زیرساخت‌های اساسی به منظور ایجاد سهولت و امکانات برای گردشگران فراهم شود. اگر چند در سال‌های اخیر بعضی از سهولت‌ها از قبیل هوتل‌های مناسب و روحیه حمایت از گردشگران در بامیان به وجود آمده است. امنیت حاکم در این ولایت فرصت مناسب برای گردشگران است، اما ما در پی آن هستیم تا با روی دست گرفتن میکانیزم‌های که سهولت‌های بیشتر برای گردشگران در بامیان فراهم شود و فرهنگ حمایت از گردشگری و گردشگران در بامیان نهادینه شود، صنعت گردشگری در بامیان روند بیشتر پیدا کند و از این طریق اقتصاد مردم تقویت شود. بدون شک توسعه صنعت گردشگری باعث تحول اقتصادی در بامیان خواهد شد و اداره محلی بامیان مصمم است تا از هرطریق ممکن زمینه‌ی توسعه‌ی صنعت گردشگری در بامیان فراهم شود. با همکاران بین المللیِ مردم بامیان در حال رایزنی هستیم تا در قسمت ایجاد زیر ساخت‌های اساسی برای توسعه صنعت گردشگری در بامیان با ما همکاری نمایند. برنامه و پلان منظم برای توسعه گردشگری روی دست است و با حمایت حکومت افغانستان و همکاران بین المللی در راستای عملی‌سازی آن گام برداشته خواهد شد. گام‌های اولیه در این راستا برداشته شده است و ما امیدوار و مصمم به کار وبرنامه‌ریزی بیشتر و عملی در مورد توسعه‌ی صنعت گردشگری در بامیان هستیم.