جاده‌ی ابریشم: تصویرهایی از برگه‌های کتاب درسی دوره‌ی ابتدائیه که در رسانه‌ها همگانی شده، نشان می‌دهد که نصاب آموزشی افغانستان، دچار دگرگونی فاحش و به شدت پسرو شده است. در نصاب آموزشی تازه‌ی معارف، «جهاد» به عنوانی ارزش اسلامی جا گرفته و به نحوی به آن تشویق صورت گرفته است. در همین راستا، در این کتاب‌ها از افراد طالبان مانند ملا یعقوب، فرزند ملا محمدعمر توصیف شده است.
شهروندان، با نگرانی از تغییر نصاب آموزشی، می‌گویند که گروه طالبان این نصاب را، ابرازی برای ترویج بینادگرایی قرار داده و با بهره‌گیری از آن، سیاست‌های خشن خود را توجیه می‌کند.
گزارشها نشان می‌دهد که تغییر در نصاب آموزشی افغانستان، یک‌شبه به میان نیامده و این برنامه از مدت‌ها پیش جریان داشته است. بر اساس گزارش روزنامه‌ی هشت صبح، روند بازنگری نصاب آموزشی معارف توسط طالبان، از قوس ۱۳۹۹ -زمانی که گفت‌وگوهای صلح میان هیئت دولت جمهوری و طالبان جریان داشت- توسط هیئت کمیته‌ی ارزیابی این گروه برای نصاب آموزشی، آغاز شده بود. این هیئت، پس از ارزیابی نظام آموزشی افغانستان، در گزارشی خواهان آوردن تغییرهایی در آن شده بود. طالبان می‌خواستند که محتوای نصاب آموزشی افغانستان را متناسب با ایدیولوژی خود تغییر دهند. سرکوب مفاهیمی مانند حقوق بشر، دمکراسی و آزادی‌های زنان و همچنین تشویق به جهاد، توجیه کشتار، خشونت و ویرانی، از مهم‌ترین تغییرهایی بود که طالبان خواهان آوردن آن بودند.
طالبان از ابتدای تسلط شان بر افغانستان، به تغییرات، یا به اصطلاح خود شان «اصلاحات در نظام» به ویژه در بخش معارف روی آوردند. در جریان این تغییرها، شماری از ریاست‌ها و معینیت‌ها، از بدنه‌ی وزارت معارف حذف و تعدادی با هم‌دیگر ادغام شده و شماری از بخش‌ها نیز، در ساختار معارف افغانستان افزوده شده است.
بر اساس دستور رهبری طالبان، ریاست‌های تعلیمات عمومی، تعلیمات اساسی، نظارت تعلیمی، تربیه‌ی معلم، مرکز ساینس، تحرک اجتماعی و معینیت سوادآموزی، از تشکیلات وزارت معارف حذف شده است. در مقابل، طالبان نهادهایی مانند ریاست «تعلیمات بدیل» که بیش‌تر روی نصاب دینی کار می‌کند را در تشکیلات معارف اضافه کرده اند.
افزون بر حذف و تعدیل ارزش‌های نظام آموزشی افغانستان، طالبان به شکل گسترده، کارمندان وزارت معارف را تغییر و تبدیل کرده و معیارهای تازه‌ای را برای استخدام کارمندان در معارف، جاگزین اصل شایسته‌سالاری کرده اند. منابع در وزارت معارف، به رسانه‌ها گفته اند که وزارت معارف برخلاف دولت جمهوری که کارمندان را بر اساس تحصیلات بالاتر و ظرفیت علمی و بعد از سپری‌کردن آزمون و مراحل قانونی، استخدام می‌کرد، اکنون به افرادی که مدرک تعلیمات دینی از مدرسه‌های پاکستان، پوشش خاص هم‌ر‌اه با دستار، ریش دراز و همچنین سابقه‌ی جهاد در برابر امریکایی‌ها را دارند، در استخدام اولویت می‌دهند.
در راستای تغییر ماهیت سکتور آموزش‌وپرورش، طالبان مراکز تربیه‌ی معلم را از تشکیلات وزارت معارف حذف کرده اند. با حذف مراکز ترییه‌ی معلم از تشکیلات معارف، نزدیک به پنج هزار آموزگار و کارمند این نهاد، بی‌کار می‌شود.
وزارت معارف طالبان، در اعلامیه‌ای که چهارشنبه‌ی هفته‌ی گذشته – ۲۱ سرطان-، منتشر کرده، حذف مراکز تربیه‌ی معلم از تشکیلات وزارت معارف را توجیه کرده است. در این اعلامیه، آمده که معینیت تربیه‌ی معلم توسط حکومت پیشین از تشکیلات وزارت معارف حذف شده بود؛ اما ساختارهای ولایتی آن بدون برنامه حفظ شده بودند و هزینه‌های آن به صدها میلیون افغانی می‌رسید. اعلامیه می‌افزاید که این اقدام بر اساس هدایت دفتر رییس‌الوزرای طالبان به هدف حذف ساختارهای «مضاعف، موازی، ادارات غیرمؤثر و غیرضروری» از تشکیلات معارف افغانستان، انجام شده است. وزارت معارف طالبان هم‌چنان گفته که برنامه‌ای را برای تقویت و ایجاد ساختارهای ریاست «تربیه‌ی معلم و انکشاف مسلکی سیدجمال‌الدین افغان»، مؤسسه‌های تربیه‌ی معلم و انکشاف مسلکی زون‌ها و همچنین ایجاد ریاست مرکز ساینس و ساختارهای تضمین کیفیت، در دستور کار دارد.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، وزارت معارف، به صورت کمی و کیفی آسیب دیده است. نخستین روی‌کرد بازدارنده‌‌ی طالبان برای معارف افغانستان، بازداشتن داشن‌آموزان دختر بالاتر از صنف ششم از رفتن به مکتب بود. دومین سیاست طالبان در مورد آموزش، تغییر در ساختارهای معارف است که در نتیجه‌ی آن، تعدادی از نهادهایی معارف از جمله تربیه‌ی معلم از تشکیلات معارف حذف شده، منابع و بودجه آن برای گسترش مدارس دینی اخصتاص یافته است. سومین تغییر برای معارف کشور، تغییر کیفی است که خطرناک‌ترین بخش سیاست‌های طالبان در مورد آموزش افغانستان را تشکیل می‌دهد.
طالبان پس از این که بر افغانستان تسلط کامل یافتند، تلاش کرده اند که نصاب آموزشی معارف را شبیه نصاب آموزشی مدرسه‌ها بسازند که تا اندازه‌ی زیادی موفق شده اند.
نظر بدهید