گفتگویی با زهرا حسینی، فعال فرهنگی و یکی از برگزارکنندگان «جشن‌واره‌ی هنری و فرهنگی شبی با بودا»
اشاره: زهرا، از ۲۰۱۶ به بعد مسئول برگزاری «جنش‌واره شبی با بودا» است و قبل از آن نیز، یکی از برگزارکنندگان این برنامه‌ی فرهنگی بود. با حاکم‌شدن دوباره‌ی گروه طالبان در افغانستان، خانم حسینی به سویدن آواره شده و در دو سال اخیر، برنامه‌ی شبی با بودا را با جمعی از فرهنگیان در سویدن نیز، برگزار می‌کند.
هفته‌نامه‌ی جاده‌ی ابریشم، به مناسبت سال‌روز تخریب بودای بامیان توسط گروه طالبان و جشن‌واره فرهنگی و هنری شبی با بودا، با زهرا حسینی گفت‌وگویی انجام داده است.
جاده‌ی ابریشم: برنامه‌های فرهنگی و هنری شبی با بودا در کدام سال و با کدام انگیزه آغاز شد؟
زهرا: تشکر از هفته‌نامه‌ی جاده‌ی ابریشم که در شرایط دشوار کنونی، هم‌چنان برنامه‌های فرهنگی را پوشش می‌دهد و صدایی بلند برای دادخواهی و به صورت ویژه، متوجه وضعیت آبدات تاریخی و ساحات باستانی بامیان است.
برنامه‌ی هنری و فرهنگی شبی با بودا، در ۲۰۱۳ از بامیان آغاز شد. انگیزه‌ی اصلی برگزاری این جشن‌واره، این بود که دشمنی با میراث‌های فرهنگی و تاریخی، باید پایان یابد و ما دیگر شاهد ویرانی آثار فرهنگی و تمدنی در افغانستان نباشیم. همان طور که می‌دانید تخریب تندیس‌های بودای بامیان، در حقیقت یک جنایت بزرگ فرهنگی بود و برای این که از تکرار رویدادهایی مانند این جلوگیری شود، باید دادخواهی می‌شد و از طریق برگزاری جشن‌واره‌های شبی با بودا و سایر برنامه‌های فرهنگی و هنری، در این راستا دادخواهی کردیم و می‌کنیم. از طرف دیگر، ما توقع داشتیم که عاملان جنایت فرهنگی «تخریب تندیس‌های بودای بامیان»، به پنجه‌ی قانون سپرده شود؛ اما متأسفانه چیزی که مشاهده می‌کنیم، برعکس است و عاملان اصلی تخریب آن، با همان منطق ستیز با فرهنگ، آموزش و تمدن، دوباره به قدرت برگشته اند.
جاده‌ی ابریشم: شما در برگزاری برنامه‌های شبی با بودا چه نقشی داشتید؟
زهرا: از ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ من عضو برگزاری جشن‌واره‌ی هنری و فرهنگی شبی با بودا بودم و بعد از ۲۰۱۶، مسئولیت برگزاری جشن‌واره در بامیان را به عهده داشتم. اکنون که دو سال از حاکمیت گروه طالبان در افغانستان می‌گذرد، در سویدن نیز مسئول برگزاری این جشن‌واره استم.
جاده‌ی ابریشم: در گذشته (در دوران رژیم جمهوری افغانستان)، برنامه‌های شبی با بودا در کجا و با کدام شیوه و تنوع برگزار می‌شد؟
زهرا: در گذشته، جشن‌واره‌ی شبی با بودا در بامیان، کابل، هرات و سایر ولایت‌ها برگزار می‌شد. این برنامه، متنوع بود و ما از طریق برگزاری این جشن‌واره، در تلاش بودیم تا بیش‌تر در مورد اهمیت میراث‌های تاریخی و فرهنگی آگاهی‌دهی شود. یک بخش جشن‌واره‌ی شبی با بودا را برگزاری گفتمان با اهمیت حفاظت از میراث‌های تاریخی و تمدنی تشکیل می‌داد. در کنار این، نمایش‌گاه‌های صنایع دستی، غذاهای محلی و نمایش‌گاه‌های موسیقی محلی به منظور تقویت فرهنگ محلی نیز، برگزار می‌شد. برگزاری این جشن‌واره، در رشد و تقویت صنعت گردش‌گری در بامیان نقش داشت. ما از طریق برگزاری این برنامه‌ها، ضمن تقویت فرهنگ محلی، تلاش داشتیم تا اهمیت حفاظت از میراث‌های تاریخی و تمدنی برای مردم بازگو شود و مردم افغانستان و جامعه‌ی جهانی، بیش‌تر از گذشته به آبدات تاریخی و تمدنی بامیان توجه و عاملان تخریب تندیس‌های بودای بامیان را محاکمه و مجازات کنند.
جاده‌ی ابریشم: با درنظرداشت انگیزه و اهداف برنامه‌های شبی با بودا، تا هنوز این برنامه چه دست‌آوردهایی داشته است؟
زهرا: ما خوش‌حال استیم که تا هنوز جشن‌واره‌ی شبی با بودا برگزار می‌شود. در سال جاری، یازدهمین برنامه‌ی شبی با بودا نیز، برگزار شد. یکی از اهداف این برنامه همان طور که قبلاً گفتم، آگاهی‌دهی بود و می‌توان گفت که یکی از عمده‌ترین دست‌آوردهای این برنامه نیز، همین مسئله است. در قالب جشن‌واره، همه‌ساله گفتمان‌ها برگزار می‌شد و این گفتمان‌ها و سایر برنامه‌ها، توانست سطح آگاهی مردم نسبت به میراث فرهنگی، آثار باستانی و آبدات تاریخی را بلند ببرد و مردم را در راستای حفاظت از آن بیش‌تر ترغیب کند. از طرف دیگر، بازتاب برنامه‌های فرهنگی از طریق رسانه‌ها، ضمن یادبود از ویرانی‌ها و نقش افراد و گروه‌هایی مانند طالبان در آن، به خصوص انهدام تندیس‌های بودای بامیان، میزان حساسیت مردم در راستای حفاظت از میراث‌های فرهنگی و تاریخی را به جامعه‌ی جهانی نشان می‌داد.
دادخواهی، یکی از اهداف برنامه بود، به این منظور که جنایت‌های فرهنگی مانند تخریب تندیس‌های بودای بامیان تکرار نشود. دادخواهی‌ها از طریق این برنامه و سایر برنامه‌های فرهنگی و هنری، باعث شد تا گروه طالبان که برای بار دوم در افغانستان حاکم شد، نتواند به تخریب بیش‌تر آبدات تاریخی بامیان اقدام کند و یونسکو نیز، در مورد حفاظت از ساحات تاریخی و باستانی بامیان، بر گروه طالبان فشار وارد کرد.
جاده‌ی ابریشم: حکومت افغانستان در گذشته و سازمان‌های جهانی حفاظت از میراث‌های فرهنگی و تاریخی، در این برنامه‌ها چه قدر با شما هم‌کاری داشته است؟
زهرا: در گذشته، دولت و نهادهای بین‌المللی مانند یونسکو، در برگزاری برنامه با ما هم‌کاری‌های سیستماتیک و مؤثر نداشتند؛ اما در برگزاری برنامه، اداره‌ی محلی بامیان و اخیراً وزارت اطلاعات‌وفرهنگ و دفتر یونسکو در بامیان و کابل، با ما هم‌کاری داشتند. هم‌کاری این نهادها برای برگزاری و مؤثریت بهتر برنامه، برای ما بسیار بااهمیت بود.
جاده‌ی ابریشم: گروه طالبان در ۲۰۰۱ دو تندیس بودای بامیان را ویران کرد. در دور دوم حاکمیت این گروه نیز، گزارش‌هایی در مورد تخریب ساحات تاریخی و خصوصاً کندن‌کاری در اطراف مجسمه‌های بودای بامیان وجود دارد. به نظر شما انگیزه‌ی اصلی این گروه برای نابودی و تاراج آبدات تاریخی و آثار باستانی در افغانستان چیست؟
زهرا: گروه طالبان، ممکن است انگیزه‌های مختلف داشته باشد؛ اما نگاه این گروه به فرهنگ، تاریخ، و هویت آثار فرهنگی و تاریخی، تغییر نکرده است. طالبان با این پدیده‌ها، واقعاً بیگانه استند و سال‌ها است که در تاراج و غارت آثار تاریخی و فرهنگی دست دارد. مهم‌تر از همه، طالبان هیچ گونه تعلقی به داشته‌های تاریخی و فرهنگی، ندارند. این آثار، متعلق به کسانی است که سال‌ها در مجاورت آن زندگی کرده اند. از همین رو، طالبان همواره سعی می‌کنند که بدون هیچ گونه درنگی، آبدات تاریخی و میراث‌های فرهنگی وتمدنی را ویران کنند.
جاده‌ی ابریشم: آیا بعد از سقوط رژیم جمهوری افغانستان، برنامه‌های شبی با بودا برگزار می‌شود؟ اگر برگزار می‌شود، چه گونه و در کجا؟
زهرا: برنامه‌های شبی با بودا بعد از سقوط دولت جمهوری اسلامی افغانستان، در کشورهایی مانند سویدن و ناوری برگزار می‌شود. در سویدن، برای دومین بار برنامه‌ی فرهنگی و هنری شبی با بودا در سال جاری برگزار شد.
جاده‌ی ابریشم: آیا زمینه‌ی برگزاری برنامه‌ی شبی با بودا در شرایط کنونی در افغانستان زیر حاکمیت طالبان وجود دارد؟
زهرا: زمینه‌ی برگزاری برنامه‌ی شبی با بودا زیر حاکمیت گروه طالبان در افغانستان، ممکن نیست؛ زیرا این برنامه و برنامه‌های این چنینی، جنایت‌های گروه طالبان را برملا می‌کند. طالبان به برگزاری برنامه‌هایی که جنایت‌های آن‌ها را آشکار و در سطح بین‌المللی آنان را رسوا می‌کند، اجازه نمی‌دهد. این گروه، با فرهنگ و تمدن بشری بیگانه است.
جاده‌ی ابریشم: شما در مورد کندن‌کاری در ساحات تاریخی بامیان و بی‌توجهی به ساحات تاریخی این ولایت، چه قدر نگران استید؟
زهرا: گزارش‌های موثق در دست‌رس است که نشان می‌دهد گروه طالبان، ساحات تاریخی و باستانی بامیان را تخریب می‌کند. ما عمیقاً از روند تخریب ساحات تاریخی و باستانی بامیان نگران استیم و از طریق برنامه‌های شبی با بودا و سایر برنامه‌ها، دادخواهی می‌کنیم تا بیش‌تر از این، هویت فرهنگی و تمدنی بامیان آسیب نبیند و داشته‌های تاریخی و تمدنی این ولایت، تخریب و تاراج نشود.
جاده‌ی ابریشم: به نظر شما، جامعه‌ی جهانی به ویژه نهادهای بین‌المللی مختص حفاظت از میراث‌های تاریخی و فرهنگی، می‌تواند نقشی در حفاظت از آبدات تاریخی و تمدنی بامیان زیر حاکمیت طالبان داشته باشد؟
زهرا: بله! نقش جامعه‌ی جهانی، به خصوص یونسکو که در بخش حفاظت از میراث‌های تاریخی و فرهنگی و آبدات تاریخی در سطح جهان فعالیت می‌کند، برازنده است. این سازمان، می‌تواند بیش‌تر از این بر طالبان فشار وارد کند تا فراتر از این، داشته‌های تاریخی و تمدنی ویران نشود و این گروه، از تخریب بیش‌تر آبدات تاریخی دست بکشد. در گذشته نیز، یونسکو و نهادهای دیگر، تلاش کردند که گروه طالبان را متقاعد سازند تا بودای بامیان را ویران نکنند؛ اما این گروه به نگرانی‌ها و فشارهای بین‌المللی توجه نکردند. در شرایط کنونی اما، این نهادها با درنظرداشت انهدام تندیس‌های بودای بامیان توسط طالبان، حساسیت زیادی دارند.
جاده‌ی ابریشم: به نظر شما، از چه راهی می‌توان بر گروه طالبان فشار وارد کرد، تا بیش‌تر از این آبدات تاریخی و میراث‌هایی تمدنی در افغانستان را تخریب نکند؟
زهرا: فشارهای جهانی و بین‌المللی، می‌تواند گروه طالبان را وادار کند تا در قسمت حفاظت از آبدات تاریخی و میراث‌های فرهنگی و تاریخی افغانستان، مسئولانه برخورد کند؛ اما توقع برخورد مسئولانه با آبدات تاریخی و میراث‌های فرهنگی و تمدنی افغانستان توسط طالبان، دشوار است. با آن هم، فشارهای بین‌المللی بر طالبان، یکی از راه‌ها مؤثر برای جلوگیری از تکرار جنایت فرهنگی توسط این گروه است. در سوی دیگر، برگزاری جنش‌واره‌ی فرهنگی و هنری شبی با بودا در بیرون از افغانستان و سایر برنامه‌ها، می‌تواند میزان حساسیت و نوع نگاه مردم افغانستان نسبت به میراث‌های تاریخی و فرهنگی را نشان دهد. از طریق این برنامه و سایر برنامه‌های فرهنگی، تلاش داریم که بیش‌تر برای حفاظت از داشته‌های تاریخی و تمدنی افغانستان دادخواهی کنیم. دادخواهی و اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت آبدات تاریخی و فرهنگی افغانستان خصوصاً بامیان، یکی از راه‌های مؤثر برای جلوگیری از تاراج و تخریب بیش‌تر آبدات تاریخی و فرهنگی افغانستان است.
نظر بدهید