اشاره: هدا خموش با چندتن از همرزمانش در نخستین گام‌ها پس از چیره‌شدن طالبان بر جغرافیای افغانستان در شکل‌گیری حرکت‌های اعتراضی نقش برازنده داشت. او ماه‌ها عملن در جاده‌های کابل در رویارویی با جنگ‌جویان طالب به دادخواهی برای دست‌یابی به حق آموزش، کار، حقوق مدنی و در نهایت آزادی، فریاد زد و در کنار خود دختران و زنان دیگر را به همصدایی و جراتِ اعتراض فراخواند و جنبشی زیر نام (جنبش زنان عدالت‌خواه افغان) را شکل داد و اکنون نیز با چندتن بانوی دیگر در راس این جنبش قرار دارد. از او در ماه دلو سال گذشته در کنفرانس اسلو به حیث نماینده‌ی زنان معترض به ناروی دعوت شد و در سخنرانی‌اش، خواسته‌های جامعه مدنی و فعالان زن را مطرح کرد. این کنفرانس درست در زمانی برگزار شد که چندتن از دختران معترض در بند طالبان بودند و او خطاب به مولوی متقی، وزیر خارجه حکومت سرپرست طالبان گفت: همین حالا دختران دربند را آزاد کنید. به نقل از بی‌بی‌سی در جریان کنفرانس مولوی متقی به کابل تماس گرفته و خواستار پیگیری این موضوع شده بود. هدا خموش از سوی مجله تایم نیز در فهرست ۱۰۰ چهره تاثیرگذار سال ۲۰۲۲ شناخته شد. او شاعر است و از او دو اثر زیر نام‌های «می‌بوسمت» و «بکارت ریخته» به چاپ رسیده است.
در این‌گفت‌وگو با او، مبارزه‌ها و هدف‌های مبارزاتی‌اش آشنا می‌شوید.
عادله آذین: پس از حاکمیت طالبان بر کشور مبارزه‌ی شما چگونه آغاز شد؟
هدا خموش: روزهای تلخ و مرگ‌باری بود. همه به سمت فرودگاه می‌رفتند و محدودیت‌ها هرروز به‌گونه‌گسترده با اعلامیه‌های از سوی سران طالبان برای در چهارچوب قراردادن زنان پخش و نشر می‌شدند که زنان به‌پا خاستند. زمانی‌هم که تصمیم برای اعلان کابینه‌ی طالبان شد، متوجه حذف کلی زنان از ساختارهای سیاسی و اجتماعی شدیم که زنان از هرات با شعارهای “نترسید نترسید، ما همه باهم هستیم” به خیابان آمدند و زنانی که در گروه‌های مختلف بودیم با این صدا فردای آن روز که حضور خود را برای جامعه‌ی تسلیم‌شده به دست طالبان که بر بنیاد حذف زنان گذاشته بودند، نشان دهیم به اعتراض پیوستیم و تنها دلیلی شد که نگذاریم حذف شده و نادیده گرفته شویم.
عادله آذین: آیا طالبان همان‌گونه بودند که تصویر ذهنی از آن‌ها داشتید؟
هدا خموش: من در دوره‌ی نخست حکومت طالب کودک بودم و از تلخی‌ها و اعمال خشونت بر زنان در آن زمان شنیده بودم. به این دلیل از رانده‌شدن زن‌ها به خانه ترس این را داشتم که مبادا من نیز در کنار یک نسل به عقب بروم و در تیرنشان حذف قرار بگیرم. تصویر ذهنی‌ای که از طالبان داشتم، با آمدن شان محقق شد و مرا واداشت سکوت نکنم و حضور خود را کنار زنان و مردم در بلند کردن صدای شان داشته باشم.
عادله آذین: جنبش عدالت‌خواه چگونه شکل گرفت؟
هدا خموش: ما از گروه های کوچک شکل گرفتیم و در جاده‌ها برآمدیم. آهسته آهسته که وضع وخیم‌تر و عرصه تنگ‌تر شد، از خانه بیرون رفته نمی‌توانستیم، از راه دنیای مجازی علیه استبداد طالب اعتراض می‌کردیم. با این کار چند گروه‌اعتراضی(جنبش زنان) شکل گرفت. از آن‌جا نشست‌های پنهانی، کنفرانس‌های مطبوعاتی و در صورت ممکن دادخواهی‌های خیابانی راه‌اندازی می‌کردیم.
عادله آذین: در جریان مظاهره‌ها به چه تهدیدها روبه‌رو شدید؟
هدا خموش: محدودیت‌های زیادی سد راه جنبش‌ها قرار می‌گرفت. از ممانعت طالبان با گاز اشک‌آور، اسپری مرچ و شوک برقی گرفته تا به بندکشیدن زنان و شکنجه روحی و روانی آن‌ها همه مواردی بودند که ما متقبل شدیم. آن‌ها به زنان معترض دشنام‌های رکیک نثار می‌کردند و حتا آنان را تا درب خانه‌های شان دنبال می‌کردند ولی هنوز هم این زنان به مبارزه ادامه می‌دهند.
عادله آذین: فعلن جنبش زنان در چه وضعی قرار دارد؟
هدا خموش: جنبش‌ها پایدار استند و ما به دنبال این استیم که راه‌کارهای جدید برای رفع مشکلات زنان بیابیم. اکنون مقاومت در برابر طالبان بزرگ‌تر از قبل شده و ریشه خود را تا مرز کشورهای دوردست گسترش داده است و من در خصوص آن خیلی خوش‌بین استم.
عادله آذین: وضعیت سیاسی کنونی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
هدا خموش: بعد فروپاشی و تسلیم‌دهی افغانستان دیگر وضع خوب در سیاست و پالیسی افغانستان دیده نمی‌شود. طالبان در این یک سال حتا نتوانستد راه به‌رسمیت شناختن خود را پیدا کنند. آن‌ها یک کشور بامدنیت را حضور زنان نمی‌خواهند. به باور من اگر این‌گونه ادامه داشته باشد ما بیشتر به بن‌بست سیاسی و مدنی می‌رسیم که برگشت دوباره از آن خیلی دشوار خواهد بود.
عادله آذین: رویکرد طالبان در برابر زنان کشور چگونه است؟
هدا خموش: همان‌گونه که در طی این سال‌ها بررسی شده، آن‌ها زنان را به محرومیت بیشتر واداشتند و روش سختگیرانه‌ای را در برخورد با حضور زنان در جامعه به پیش گرفتند و برای حذف کلی آن‌ها دنبال بهانه‌های زیادی می‌گردند.
عادله آذین: تا کنون زنان دادخواه کشور چه دست‌آوردها داشته‌اند؟
هدا خموش: این یکی از دست‌آوردهای ماست که با این صدا حقیقت طالبان را به جهان و جهانیان نشان داده‌ایم که طالبان اصلاح‌پذیر نیستند. همین است که یک جامعه در بند قرارگرفته را از دست ظلم بیشتر با صدا و دادخواهی به تصویر کشیدیم. دست‌آورد واقعی و بزرگ روزی سنجیده خواهد شد که رسمن بتوانیم باعث قطع پای طالبان از افغانستان شویم.
عادله‌آذین: جنبش‌ها و در کل مبارزه زنان اکنون چگونه است؟
هدا خموش: تصویری که من از مبارزات می‌بینم این است که زنان امروز برای حق گرفتن برخاسته‌اند و دادخواهی کردند و این یعنی زنان به خود‌آگاهی رسیدند و این مسیر برای گذار از یک جامعه سنتی و زن‌ستیز و مردسالار به جامعه متمدن‌تر خواهد بود. آن‌ها با تصمیم‌ها و ایده‌های مختلف برای ایستادگی کار می‌کنند و تلاش می‌کنند بتوانند رویکرد جدیدی برای حضور شان در جامعه پیدا کنند.
عادله آذین: تاریخ در مورد زنان این زمان چند سال بعد چه خواهد نوشت؟
هدا خموش: ما برای تاریخ و آیندگان مان تسلیم‌نشدن، نپذیرفتن ظلم و ایستادگی را به یادگار می‌گذاریم. آینده از مبارزه‌های زنان افغانستان خواهند نوشت و این یکی از مهم‌ترین چیزی است که از آن‌ها خواهد ماند. امیدواریم روز پیروزی بزرگ فرا برسد و با قربانی‌های زنان افغانستان یک کشور آزاد داشته باشیم.
نظر بدهید