جاده ابریشم: هفته گذشته سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری گفت‌وگویی با برنامه «به عبارت دیگر» در بی بی سی فارسی داشت. موضوعات اساسی در مورد مذاکرات صلح با طالبان، حفظ قانون اساسی و انتخابات امریکا و تاثیر آن برسرنوشت افغانستان در این گفت‌وگو مطرح و پاسخ داده شده است.
هفته نامه جاده ابریشم بادرک اهمیت گفت‌وگوی معاون دوم رییس جمهور با بی بی سی و مطرح کردن نکات کلیدی و حیاتی در پیوند به مذاکرات صلح با طالبان که باید حفظ گردد و نیز مناسبت آن با وضعیت غم‌انگیز کنونی مصاحبه را از صدا به متن پیاده کرده تا خوانندگان و مخاطبان هفته نامه از آن مستفید شده و به دسترس همه قرارگیرد. گفت‌وگو در همین شماره ۱۶۹ جاده‌ابریشم نشر می‌گردد.
از سوی دیگر افغانستان در این روزها شاهد خونین‌ترین حملات طالبان بر مراکز آموزشی و دانشگاهی است. حمله برکورس کوثر دانش در غرب کابل ۲۴ کشته و ۵۷ زخمی برجای گذاشت. به دنبال آن گروهی از مهاجمان طالبان بردانشگاه کابل حمله کردند و در نتیجه ۲۲ کشته و ۴۴ زخمی برجای گذاشت.
چنین رویدادهای خونین باعث می‌گردد که در قبال گفت‌وگوهای صلح با طالبان بایستی حساس بود. نه باید همه چیز را در اختیار آنها گذاشت و برای آنها باج داد تا جنگ ختم گردد. باید ماهیت و طینت طالبان را شناخت و با آنها در سنگر، در رسانه، در جامعه و در میز مذاکره مبارزه کرد.
عنایت فانی مجری برنامه «به عبارت دیگر» در بی بی سی فارسی:
نزدیک به دو ماه از مذاکرات دولت افغانستان و نمایندگان طالبان می‌گذرد، اما تا هنوز دو طرف بر سر اصول و موضوعات مذاکره به توافق نه رسیده‌اند. این در حالی است که نماینده دولت آمریکا در این مذاکرات به دو طرف هشدار داده است که فرصت دارد از دست می‌رود. آیا اشاره او به این، نتیجه انتخابات آمریکا است؟ آنچه در این دو ماه گذشته نشان داد این است که بعید است در این زودی توافقی بدست آید. ولی اگر بدست آید چه چیزی ممکن است از دست برود. یک قربانی باالقوه در توافق با طالبان که بسیاری را در افغانستان نگران کرده می‌تواند قانون اساسی این کشور باشد.
مهمان من در این برنامه که در نوشتن و تدوین و تصویب قانون اساسی جاری افغانستان نقش داشته سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان است. آقای دانش حقوق‌دان است و قبل از سمت معاون دوم ریاست جمهوری وزیر عدلیه و وزیر تحصیلات عالی بوده است. به نظر او دولت افغانستان تا کجا حاضر به تجدید نظر در قانون اساسی برای جلب رضایت طالبان خواهد بود؟ نتیجه انتخابات آمریکا بر وضعیت افغانستان تغییری به وجود خواهد آورد؟
عنایت فانی: آقای سرور دانش، معاون دوم رییس‌جمهوری افغانستان به برنامه «به عبارت دیگر» خوش آمدید.
تشکر! سلام جناب آقای فانی! سلام به شما و همکاران شما.
فانی: آقای دانش حدود دو ماه از مذاکره صلح با طالبان می‌گذرد و هنوز روی تدوین اصولنامه مذاکرات توافق نشده است. مشکل کجاست؟
واقعا پروسه صلح که مذاکرات آن فعلا در دوحه آغاز شده یک نقطه عطف بسیار مهم در تحولات سیاسی افغانستان است. مردم افغانستان امیدی زیادی بسته به این مذاکرات. ما هنوزهم امیدوار هستیم که بعضی بن‌بست‌های که پیش آمده بشکند و طرفین مذاکره گفت‌وگوهای خود را آغاز کنند. متاسفانه نزدیک به ۴۵ روز است که ما شاهد پیشرفتی نیستیم. اما ما با حوصله و شکیبایی هنوز هم اصرارداریم که هیئت‌های مذاکره باید بمانند. این روزها یک نقطه امیدواری بین‌گروه‌های تماس دوجانب به وجود آمده است. امیدواریم در خلال روزهای نزدیک آینده بعضی اختلاف نظرهای که در طرزالعمل بود به یک توافق برسند.
فانی: این موانع و مشکلات دقیقا چیست. گفته می‌شود که طالبان دوخاسته‌ای را مطرح کردند که مانع پیشرفت صلح است: یکی اینکه مبنای مذاکرات بر اساس توافقنامه آنها با آمریکا باشد. دیگر اینکه مذهب حنفی بنیاد مذهبی مذاکرات باشد. دولت در مقابل نظرش چیست؟پیشنهاد دولت چه است؟
ما در مورد مذهب درست درک نمی‌کنیم که چرا در طرزالعمل باید اصرار داشته باشیم که حتما ماده‌ی گنجانیده شود در باره مذهب حنفی یا جعفری. به همین جهت در جانب دولت و حتی مردم افغانستان و علمای داخل کشور و ما همه‌گی به این نظر بودیم و همچنان هستیم که چنین ماده‌ای اصلا ضرورت ندارد. برفرض اگر جانب مقابل اصرار داشته باشد ما مشکلی نداریم که از مذهب حنفی یاد شود، اما در کناره آن اشاره‌ای شود به حفظ و رعایت حقوق پیروان اهل تشیع. البته تاجایی که اطلاع داریم فضای عمومی افغانستان بین مردم شیعه و اهل سنت ما مشکل زیادی نداریم. در این مذاکره هم فکر نکنم که در این مورد یک بن‌بست جدی وجود داشته باشد. پیشنهادهای روی میز است بین دو طرف که تا حدود در این مورد بهم نزدیک است. ما انتظار داریم که در این روزها یک توافق صورت گیرد. اما درباره اینکه مبنای مذاکرات توافقنامه دوحه یا توافقنامه بین طالبان و امریکا باشد؛ دلیل روشن اصرار طالبان این است که در حقیقت در این توافقنامه اشاراتی است به دیدگاهای طالبان و آینده افغانستان؛ براساس دیدگاهی‌که گروه طالبان دارد. و از طرف دیگر چون دولت افغانستان در این توافقنامه دخیل نبوده و آن بین دوجانب طالبان و آمریکا به امضا رسیده است؛ دولت افغانستان به این نظر است که ما هیچ دلیل قناعت بخش منطقی نداریم که این مذاکرات را براساس آن توافقنامه پیش ببریم. روی این جهت از جانب دولت افغانستان پیشنهاداتی مختلف در چهار و پنج گزینه ارائه شده است. در این روزها تاجایی که اطلاع داریم دوطرف روی این گزینه‌ها وارد بحث شده‌و تا حدود نسبت به روزهای قبل دیدگاه‌ها بهم دیگر نزدیک شده است. ما این انتظار را داریم که در روزهای پیش‌رو در این مورد پیشرفتی داشته باشیم.
فانی: زلمی خلیل فرستاده وزارت خارجه آمریکا در مورد صلح افغانستان در یک پیام تویتری اخیرا به طرف‌های مذاکرات صلح افغانستان هشدار داده که فرصت دستیابی به یک توافق سیاسی دوامدار نخواهد بود. آیا برداشت دولت افغانستان از این صحبت‌های خلیل زاد که ادامه فرصت برای رسیدن به صلح دارد از دست می‌رود اشاره‌اش به نتیجه انتخابات آمریکا است احیانا؟
فکر نکنم اشاره مستقیم به آن موضع باشد، ولی بدون شک یک پیوند نزدیک به انتخابات آمریکا دارد. ما واقعا این انتظار را داشتیم که جناب آقای خلیل زاد همین دیدگاه خود را حتی زودتر مطرح می‌کرد. همانطور که شما گفتید نزدیک به دو ماه است که این وضعیت پیشرفتی ندارد. ما به این باوریم که یک انعطاف‌ناپذیری بیشتر از جانب گروه طالبان است نه از جانب دولت افغانستان. به علاوه اینکه بعضی روزها بین ۲۰ تا ۲۲ ولایت افغانستان شاهد حملات وسیع طالبان هستیم. حتی در شهرهای بزرگ. در حالیکه در خود توافقنامه ذکر شده که با شروع مذاکرات خشونت‌ها کاهش می‌یابد. این تعهدی بود هم از گروه طالبان و هم از آمریکا. در این مدت برعکس اصلا شاهد کاهش نبودیم و این در داخل افغانستان یک نوع بی‌باوری و یا ناامیدی برای مردم نسبت به صلح و پیشرفت صلح ایجاد کرده است. بنابر این هرشخصی، هرگروهی و هر نهادی و هرکشوری که حامی پیشرفت صلح است باید تاکید کند که هرچه زودتر این بن‌بست‌ها بشکند تا ما مردم افغانستان را در یاس مطلق قرار ندهیم. مرحله به مرحله پیش برویم.
فانی: آقای دانش به نظر می‌رسد که شما در صحبت‌های تان یک نوع گلایه‌ای از آقای خلیل زاد دارید، چون در داخل افغانستان خیلی‌ها انتقادهای به آقای خلیل زاد دارد که ممکن است فشارهای لازم را بر طالبان وارد نمی‌کند. شما هم گفتید که طالبان به حملات نظامی شان بیشتر از گذشته برخلاف آن توافقنامه که با آمریکا کرده ادامه می‌دهند. حتی رابطه‌اش را با القاعده هم کماکان حفظ کرده است. با این حال می‌بینیم که طالبان در مذاکرات صلح هم هیچ سازشی نمی‌کند. در این وسط شما انتظار تان از آقای خلیل زاد و آمریکا چیست؟
یک حقیقت بسیار روشن است. پیش از روزهای که تعداد پنج‌هزار زندانی طالبان به طور کامل رها شود، آخرین صحبت‌های که با آقای خلیل زاد بود بر این اساس بود که با آزاد شدن یا تکمیل شدن آزادی زندانیان گروه طالبان به طور طبیعی خشونت‌ها کاهش می‌یابد. و این غیر از آن چیزی که در خود موافقتنامه ذکر شده است. این یک نوع تعهد جدی بود که آقای خلیل زاد نسبت به دولت افغانستان داشتند. در رسانه‌ها و افکار عمومی مردم هم یک چنین انتظاری شکل گرفته بود. به همین جهت جانب دولت افغانستان یک گام بسیار شجاعانه‌ای برداشت و بیش از پنج هزار زندانی طالبان رها شد. هیئت مذاکره افغانستان به صورت خیلی دقیق، جامع با رضایت همه جوانب سیاسی و احزاب سیاسی شکل گرفت. این‌ها به دوحه رفتند. واقعا افتتاحیه مذاکرات هم بسیار عالی بود. ما یک برداشت مثبت پیدا کرده بودیم. ولی با ختم افتتاحیه شاهد یک نوع انعطاف ناپذیری، افزایش خشونت‌ها در افغانستان و همچنین همانطور که اشاره کردید تداوم حضور بعضی گروه‌های تروریستی در مناطق مختلف افغانستان ادامه یافت. یک نمونه روشن آن در هفته گذشته یکی از چهره‌های برجسته‌ی گروه القاعده در یکی از ولسوالی ولایت غزنی کشته شد. این خود به خود نشان می‌دهد. او منطقه که این شخص در آن به سر می‌برد از مناطقی است که تحت تسلط گروه طالبان قرار دارد. این نشان می‌دهد که آن تعهد که در موافقتنامه آمده هنوزم به صورت دقیق تطبیق نشده؛ یعنی قطع روابطه طالبان با گروه‌های تروریستی. ما هم از آقای خلیل زاد و هم از دولت آمریکا انتظارداریم که از نزدیک مباشر این وضعیت بوده که حد اقل همان تعهدات که در موافقتنامه است باید مورد تطبیق قرار بگیرد.
هرچند نتیجه‌ای که از مذاکرات بدست بیاید بدون شک زمان‌گیر است. این را همه می‌دانیم یک منازعه که سال‌ها را در بر گرفته انتظار نداریم که به سرعت زیاد به نتایج نهایی برسد. اما حد اقل ما باید یک فضای اعتماد به وجود بیاوریم که این فضای اعتماد امروز بستگی به دوچیز دارد: اول- کاهش خشونت‌ها یا آتش‌بس. دوم-شروع عملی گفتگوها. تا این دو نقطه را مردم افغانستان شاهد نباشد، امیدی برای آینده صلح به وجود نمی‌آید.
فانی: حالا آقای خلیل زاد در عین حال در صفحه تویتری‌اش گفته که تخریب کاران منطقوی برای رسیدن به اهداف نا مشروع شان از افغان‌ها به مثابه پیش مرگ‌های بی‌ارزش استفاده می‌کند. شما می‌دانید که این تخریب کاران منطقوی کی‌ها استند؟
در این رابطه لازم نیست که نام ببریم. اما به هر صورت چیزی که بسیار روشن است، قضیه جنگ و صلح در افغانستان بر علاوه بعد داخلی و یک بعد منطقوی و بین المللی دارد. وقتی که می‌گویم بعد منطقوی دارد بدون شک کسانی یا کشورهای یا منافعی دارد یا از این پروسه زیان‌های می‌بیند. به طور طبیعی باید گفت که هنوزم در همه جزئیات به یک اجماع دقیق و همه جانبه دست نیافته‌ایم. اگر واضیح‌تر بگویم یک نقطه مثبت که بین همه کشورهای منطقه است و حتی جامعه بین المللی تاکید به این است که باید در افغانستان برمبنای یک صلح یک ثبات‌پایدار ایجاد شود. چون بدون ثبات افغانستان واقعا این منطقه که ما در آن به سر می‌بریم هم از ثبات لازم برخوردار نمی‌شود. ثبات منطقه به ثبات افغانستان گره خورده است. این نقطه بسیار مهم است که مورد اجماع همه است. اما یک مکانیزم که چطور ما را به هدف تامین ثبات پایدار در افغانستان می‌رساند؛ در مورد این مکانیزم هنوز اجماع وجود ندارد. چون جزئیات و بحث‌هایی دارد که باید با شروع گفتگوها آهسته آهسته پیش برویم تا به آن مکانیزم اصلی هم دست پیدا کنیم. اما یک گام اساسی برداشته شده و آن این نکته است که همگی در این توافق دارند که ثبات و امینت افغانستان برای همه مهم است. تداوم جنگ به هیچ صورت قابل قبول نیست؛ نه برای خود جانبین قضیه و نه برای کشورهای منطقه، اما اول لازم است که روی جزئیات این مکانیزم باید آهسته آهسته پیش برویم. اجماع منطقوی برای ما خیلی مهم است. در غیر آن نظر سفیر صاحب خلیل زاد به جا است که اگر کشورهای منطقه به یک تفاهم نرسند، ممکن ما در پیشرفت صلح با موانع زیادی مواجه شویم.
فانی: شما می‌گویید که کشورهای منطقه همه در یک موضوع اتفاق نظر دارند که یک صلح و ثباتی در افغانستان باشد. نظر آقای خلیل زاد حد اقل در مورد ایران متفاوت است. بارها انتقاد از ایران کرده است که از روند صلح در افغانستان حمایت نمی‌کند و می‌خواهد که آمریکا در یک جنگ ناموفق و پرهزینه در افغانستان مشغول بماند. از افغانستان به عنوان ابزار برضد آمریکا استفاده می‌کند. این صحبت‌های آقای خلیل زاد است. البته ایران در مقابل می‌گوید این را از قول سخنگوی دولت ایران می‌گویم که رسما و به صراحت از مذاکرات بین طالبان و دولت افغانستان حمایت کرده و بر آمادگی خود برپیش‌برد مذاکرات صلح و ثبات‌پایدار در کشور تاکید کرده است. بهرحال حرف‌ها متضادی است بین گفته‌های خلیل زاد و حرف که دولت ایران می‌زند. دولت افغانستان در مورد نقش دولت ایران چه می‌گوید.
مسایلی بین دو دولت ایران و آمریکا است که ما به آن کار نداریم. بدون شک دیدگاهایی بین دو دولت وجود دارد چه در سطح بین المللی، منطقه‌ای و یا حتی در مورد افغانستان. اما ما در بیست سال گذشته شاهد یک نکته مثبت بودیم: با همه‌ی اختلافات که بین جمهوری اسلامی و آمریکا وجود داشت، اما در مساله افغانستان یک نوع توافق نظری غیر رسمی اگر بنامیم یا عملی جریان داشت. در طول بیست سال گذشته هم ایران جزء همکاران دولت افغانستان بود و هم ایالات متحده آمریکا که یک همکار استراتژیک برای افغانستان بود و هست. ما امیدواریم که در این مرحله بعدی هم به همین وضعیت پیش برویم.
ما از جزئیات نظر که سفیر صاحب خلیل زاد گفته اطلاع نداریم، اما تماس‌های که مقام‌های ایران با دولت افغانستان دارد؛ آنها بر حمایت از صلح و امیدوار بودن پیشرفت صلح تاکید می‌کند. آخرین مرحله چند وقت پیش بود که یک هیئتی از افغانستان به سر پرستی وزیر خارجه ما آقای اتمر سفری به ایران داشتند. طی آن سفر پیام‌های روشنی از طرف ایران مبنی برحمایت از صلح برای ما رسیده بود. اما نکته اصلی همان چیزی که پیشتر خدمت شما گفتم؛ در اصل صلح و ثبات همه توافق نظر دارند. مهم جزئیات قضیه و مکانیزمی است که بر آن اساس باید پیش برویم. در این مورد همه نگرانی‌های خود را دارد. هم برخی کشورهای منطقه و جدای از این‌ها مردم افغانستان نگرانی‌های خود را دارد. روی این جهت با آغاز مذاکره و گفت‌وگو است که ما می‌توانیم شاهد باشیم که چه مکانیزم‌های روی میز مطرح می‌شود و درچه مواردی می‌توانیم به توافق برسیم.
فانی: بسیار خوب آقای دانش شما نقش بسیار موثری در نوشتن و تدوین و تصویب قانون اساسی افغانستان داشتید، از اول تا مراحل پایانی تصویب اش. قطعا هرنوع توافق که با طالبان صورت بگیرد مستلزم تغییراتی در قانون اساسی خواهد بود. بدلیل اینکه طالبان نظر بسیار متفاوتی در بسیاری از مواد قانون اساسی امروزی جمهوری اسلامی افغانستان دارد. حالا دولت افغانستان تاچه حدی و تا کجاها ممکن است که بر سر قانون اساسی برای جلب رضایت طالبات امتیاز بدهد.
واقعا یک بحث خیلی جالب و عمیقی است. ابعاد مختلف هم دارد که در این فرصت کوتاه نمی‌شود به همه مسایل بی‌پردازیم. قانون اساسی فعلی افغانستان در طول نزدیک به یک صد سال اخیر افغانستان یکی از بهترین قوانین اساسی کشور ما است. ما در مجموع با تعدیلات که بوده در طول‌سال‌ها از سال ۱۳۰۱ تا حالا ۱۰ قانون اساسی داشتیم. در این ده قانون اگر یک زمان مقایسه‌ای‌کنیم؛ قانون اساسی ۱۳۴۳ زمان ظاهر شاه یکی از بهترین قوانین اساسی افغانستان است و دوم هم قانون اساسی فعلی. فعلا در جریان بحث صلح گاهی بحث‌های در مورد قانون اساسی مطرح می‌شود. هرچند عملا طرح‌ها یا پیشنهادی‌های گروه طالبان به طور مشخص بدست ما نرسیده است که آنها در این مورد چه پیشنهاد خاص دارد. اما در مجموع اگر ما باشیم و خود قانون اساسی فعلی، فعلا دو سه رویکرد در باره آینده قانون اساسی وجود دارد. نظری ممکن باشد که این قانون اساسی هیچ مشکلی ندارد به هیچ صورت نباید تعدیل و یا اصلاح شود، این می‌تواند یک نظر باشد. نظر دوم این است که ممکن گروه طالبان یا کسانی دیگر به این نظر باشند که این قانون اساسی به کلی کنار گذاشته شود، ملغا شود و ما برویم به سمت یک قانون اساسی جدید برای افغانستان. نظر سوم که می‌تواند یک نظر معقول باشد تعدیل قانون اساسی یعنی اصلاح این قانون است. ما نباید به سمت برویم که این قانون لغو شود. این نظری است که شخصا به آن تاکید دارم، حکومت و مردم افغانستان به همین نظر است. به خاطر اینکه ما نیازی به الغای این قانون نداریم. الغای این قانون یک بی‌ثباتی و یک گسست و یک انقطاع مجدد را باعث می‌شود. ما فعلا نیازی به این نداریم. به خاطر اینکه گروه طالبان مهم‌ترین نطقه‌ای که روی آن انگشت بگذارد و گاهی هم شنیده می‌شود که ممکن است این قانون با مسایل اسلامی و احکام شریعت مغایرتی داشته باشد. ما می‌توانیم این را در یک بحث آزاد بحث کنیم که کسی اگر این ادعا را دارد بفرماید که از این ۱۶۲ ماده کدام ماده خلاف دین اسلام است یا در مغایرت با احکام اسلام است. اگر ما در یک بحث آزاد با استدلال در هر ماده قانون اگر به این نتیجه برسیم که این ماده قانون خلاف اسلام است، خلاف ارزش‌های دینی است، این را همه مردم و حکومت افغانستان قبول دارد. اما ما فعلا تا همین لحظه به طور صد در صد به این باورم که قانون اساسی فعلی افغانستان هیچ نوع مغایرت با احکام دین و ارزش‌های دینی ندارد بلکه نسبت به همه قوانین کشور در طول صد سال گذشته بیش‌ترین تاکید روی ارزش‌های دینی دارد.
تاجایی‌که به یاد دارم حد اقل در ۱۶ و ۱۷ ماده این قانون به صراحت روی معیارهای دینی و اسلامی تاکید شده است. از دین رسمی کشور گرفته تا نظام سیاسی تا وضع و تصویب قوانین که مغایر احکام دین نباشد و حتی نصاب و کتاب‌های معارف تا شرایط رییس جمهور تا حتی مسایل فقهی در بحث قضا؛ در فصل مربوط به قوه‌قضائیه افغانستان آنجا صراحتا از فقه حنفی و در ماده ۱۳۱ از جعفری نام برده شده است. در ۱۶ ماده قانون اساسی روی معیارهای اسلامی تاکید شده است. در بسیاری از کشورهای اسلامی منطقه و خارج از منطقه ما یک چنین چیزی را نمی‌بینیم.
ما فعلا هم به این نظر نیستیم که حتما این قانون اساسی افغانستان مطابق آن دیدگاه که گروه طالبان دارد باید تغییر کند. اگر تعدیل لازم باشد در دو ماده ۱۴۹ و ۱۵۰ در خود قانون اساسی راه‌های تعدیل پیش بینی شده است. از عمر قانون اساسی فکر می‌کنم ۱۷ سال سپری شده است. این یک مدت کمی نیست. جدا از گپ صلح و موضوع مذاکره با طالبان، خود قانون اساسی در طول ۱۷ سال مورد آزمایش قرارگرفته ما جاهایی داریم که با ابهاماتی مواجه شدیم با خلاها یا کاستی‌هایی مواجه شدیم، خود قانون اساسی مثل هر قانون دیگری باید روزی اصلاح شود. کهن‌ترین قوانین اساسی دنیا که قانون اساسی امریکا است شاید دوصدوسی‌وچند سال از آن سپری شده، اما بارها مورد تعدیل قرارگرفته است. بنابر این با لغو قانون به هیچ صورت موافق نیستیم، تعدیل قانون هم بر اساس ضرورت‌ها و نیازها باید صورت بگیرد. نه بر اساس اینکه کسی ادعا کند که این قانون مغایر با احکام دین اسلام است.
فانی: بسیار خوب. جناب دانش نتیجه انتخابات امریکا البته بعد از پخش این برنامه اعلام می‌شود. ولی اگر آقای ترامپ پیروز انتخابات باشد که تا حدود روشن است؛ ایشان می‌خواهد هرچه زودتر از افغانستان نیروهایش را بیرون بکشد. افغانستان را به خودش واگذار کند. ولی اگر آقای بایدن باشد یعنی پیروز انتخابات اعلام شود، آیا سیاست‌و برنامه‌های های بایدن در مورد افغانستان برای شما و برای دولت شما روشن است که چیست؟
بدون شک تغییراتی که بر اساس یک انتخابات در هر کشوری می‌آید خواه‌نخواه یک بخش از سیاست‌ها و پالیسی‌ها تغییر می‌یابد. ما فعلا در این حالتی نیستیم که ما قضاوت کنیم که دولت بعد از انتخابات آمریکا راجع به قضایای صلح و افغانستان چه دیدگاهی دارد. باید ببینیم که وضعیت به چه صورت پیش می‌رود. ولی بدون شک مطمینم که تاثیرات خود را دارد. به خاطر اینکه ما و شما می‌دانیم پروسه صلح که نزدیک به دو سال پیش آغاز شد ابتکاری بود که از جانب آمریکا صورت گرفت. آقای خلیل زاد به عنوان نماینده خاص تعیین شد. رسیده قضیه به مرحله‌ای که شاهد هستیم.
بنابر این تغییر پالیسی‌ها و سیاست‌ها در آمریکا ممکن تاثیرات خود را بگذارد ولی یک نکته دیگر هم باید تاکید کنیم: بین افغانستان و دولت آمریکا یک پیوند عمیق سیاسی وجود دارد. در این بیست سال این پیوندها متکی به اسناد استراتژیک و پیمان‌های امنیتی است که امضا شده است. جانب افغانستان هم علاقمند است که این روابط همچنان با جامعه بین المللی با همه کشورها در راس آنها ایالات متحده آمریکا ادامه پیدا کند و دچار مشکل نشود. اما اینکه نسبت به پروسه صلح تاچه حد انتخابات آمریکا و مسایل بعد از انتخابات تاثیر گذار است باید منتظر بمانیم که قضایا به چه صورت پیش می‌رود.
فانی: بسیاری حتی در میان سیاستمداران نظامیان آمریکا مذاکرات جاری صلح با طالبان و مذاکرات آمریکا با طالبان را مقایسه می‌کند با مذاکرات که آمریکا با ویتنام شمالی در سال ۱۹۷۵ داشتند. حتی نتایج مشابه را هم پیش‌‌بینی می‌کند سر این مساله. در آن مذاکرات هم ویتنام جنوبی که امریکا در حمایت از آن وارد جنگ در ویتنام شده بود حضور نداشت. آیا این شیوه و این پیش بینی‌های که می‌شود شما را نگران نمی‌کند؟
این مقایسه میشه وگاهی تحلیل‌های سیاسی از رسانه‌ها است. به هر صورت تفاوت‌های بسیار عمده بین شرایط افغانستان و شرایط ویتنام آن زمان وجود دارد. این شباهت‌ها بسیار کم است. شرایط کاملا باهم متفاوت است. از طرف دیگر اگر به بیست سال پیش برویم؛ اصلا تحول که در افغانستان و جهان پیش آمد، خطر افراط‌گرایی و تروریسم بود که همه دنیا آن را از نزدیک احساس کردند. در راس آمریکا.
اگر از این زوایه ببینیم آیا واقعا این خطر رفع شده؟ بر فرض‌که ما بپذیریم که گروه طالبان صلح واقعی را هم بپذیرند به تعهدات خود عمل کنند. آیا واقعا آن خطر از بین رفته؟ گروه‌های تروریستی دیگر که در گذشته بارها می‌گفتیم؛ رییس جمهور افغانستان تصریح می‌کردند که فعلا هم بیست گروه تروریستی در افغانستان حضور دارند از جاهای مختلف حمایت می‌شوند. به طور طبیعی گروه طالبان بستر اصلی را برای فعالیت آنها فراهم کرده بود. اینجا دو سوال اساسی است: سوال اول را قبلا گفتیم آیا گروه طالبان واقعا با این‌ها قطع روابط می‌کند؟ این سوالی است که هنوز در عمل اطمینانی به وجود نیامده است. دوم- برفرض‌که طالبان با این‌ها قطع رابطه کنند آیا خطر این گروه‌ها رفع شده است؟ ما که در افغانستان خطر را از نزدیک می‌بینیم. در مناطق مختلفی‌که جنگ جریان دارد آن گروه‌ها همچنان حضور دارد. بنابر این اگر خلاصه بگویم؛ همان دلیل اصلی که جامعه بین المللی در افغانستان حضور یافت؛ آن دلیل همچنان وجود دارد. حالا با یک تفاوت‌هایی. بنابر این بعید می‌دانم که آمریکا و در کنار آن ناتو و سایر همکاران بین المللی شرایط فعلی افغانستان را با شرایط ویتنام در آن سال‌ها مقایسه کند و بر آن اساس تصمیم بگیرند.
فانی: بسیار خوب آقای سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان. سپاسگذاریم از حضور تان در برنامه به عبارت دیگر.
نظر بدهید