سیاست خارجی کشورهای منطقه و بین‌المللی در مورد افغانستان، پس از ۱۵ آگوست ۲۰۲۱، که طالبان کنترل و تسلط خود بر این کشور را تحکیم کردند، بیشتر توأم با احتیاط، نگرانی و احساس ترس بوده است. به طور کلی موضع‌گیری‌های جهانی، کشورهای منطقه و کشورهای همسایه، در قبال حکومت طالبان را طی یک سال گذشته می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول، اکثریت کشورهای بین‌المللی عموما غربی را شامل می‌شود که روابط دیپلماتیک با حکومت طالبان نداشته و یا اینکه این روابط در سطوح خیلی پائین و توأم با اعمال فشار و انتقاد از سیاست حکومت طالبان در قبال حقوق بشر، حقوق زنان و حقوق اقلیت‌ها بوده است. دسته دوم، که شامل همسایه‌های شمالی، غربی، هند و ترکیه می‌شود، روابط توأم با نگرانی و همراه با احتیاط با طالبان داشته است. این کشورها، بیشتر نگران گسترش بنیادگرایی در منطقه و به‌ویژه در درون مرزهای خویش بودند. این کشورها ناگزیر، تلاش‌هایی را برای ایجاد هماهنگی، تحکیم مرزها و همچنین برقراری روابط با طالبان برای جلوگیری از ورود تهدیدهای ناشی از اوضاع داخل افغانستان به این کشورها، انجام دادند. این دولت‌ها، در کنفرانس‌ها و نشست‌های مختلف تأکید بر ایجاد یک حکومت فراگیر در افغانستان داشتند تا از این طریق موازنه قوا در کشور ایجاد شده و از قدرت نیروهای بنیادگرا که اکنون با تسلط بر افغانستان به یک تهدید جدی تبدیل شده است، کاسته شود.
دسته سوم، که شامل همسایه‌های شرقی و جنوبی افغانستان به اضافه روسیه و قطر می‌شود، روابط نسبتا نزدیک و جانبدارانه‌ای را با حکومت طالبان برقرار کردند. این کشورها و به ویژه پاکستان که قبلا نیز حمایت‌های گسترده‌ای را از طالبان داشتند نسبت به اوضاع جدید خوشخال بودند و تلاش داشتند با حمایت از گروه طالبان، از یک سو بتوانند موضع آنان را با سیاست‌های خویش در منطقه همسو کنند و از سوی دیگر با استفاده از فرصت‌های اقتصادی و منابع معدنی افغانستان، بهره ببرند. به همین دلیل این کشورها، در نشست‌ها و گفتگوهای منطقه‌ای خویش بیشتر در صدد کسب حمایت از حکومت طالبان، گسترش روابط و آزادسازی دارایی‌های مسدود شده افغانستان هستند. در زیر به بعضی از مهمترین، تحولات، نشست‌ها و روابطی که طالبان با کشورهای همسایه، منطقه و جهان، طی یک سال گذشته، برقرار کرده است، اشاره می‌شود.
الف: برگزاری نشست‌ها
طوریکه، بعضی کشورهای همسایه و منطقه، قبل از فروپاشی دولت جمهوری اسلامی افغانستان در ۱۵ آگوست ۲۰۲۱، نشست‌ها و گفتگوهایی را میان حکومت پیشین و گروه طالبان برگزار و میزبانی کرده بودند، آنان نشست‌ها و گفتگوهایی را بعد از تسلط طالبان بر کشور نیز ادامه دادند.
۱ . نشست کشورهای همسایه افغانستان
اولین نشست مربوط به کنفرانس مجازی نمایندگان شش کشور همسایه افغانستان است که به‌تاریخ ۵ سپتامبر ۲۰۲۱، که ریاست هر دو نشست را پاکستان بعهده داشت، می‌شود. در این نشست اشتراک کنندگان از طالبان خواستند تا یک حکومت همه شمول تشکیل دهند و اطمینان دهند که گروه‌های تروریستی بین‌المللی در این کشور جای پاه پیدا نخواهند کرد. همچنین برای بار دوم، شش وزیر خارجه کشورهای همسایه افغانستان و وزیر امور خارجه روسیه به تاریخ ۲۷ اکتوبر ۲۰۲۱، در تهران از طریق فضای مجازی باهم نشستی را برگزار کرده و نگرانی خود را در مورد وضعیت افغانستان مجددا ابراز کرده و خواستار «یک ساختار سیاسی فراگیر» گردیدند.
۲ . نشست مسکو
نمایندگان ویژه چین، ایران، قزاقستان، قیرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۱، با هیئتی از گروه طالبان به رهبری آقای حنفی معاون دوم رئیس الوزرا در مسکو در مورد مسائل افغانستان صحبت کردند. اشتراک کنندگان در مورد نیاز به تلاش هماهنگ بین‌المللی برای کمک‌های بشردوستانه و اقتصادی به مردم افغانستان توافق کردند.
۳ . سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)
سازمان کنفرانس اسلامی، که متشکل از ۵۷ کشور مسلمان است، تا کنون دو نشست را در مورد افغانستان بر گزار کرده است. نخستین دور نشست فوق‌العاده نمایندگان سازمان همکاری اسلامی در مورد افغانستان، به تاریخ ۱۹ دسامبر ۲۰۲۱، در اسلام آباد برگزار شده بود. در این کنفرانس نمایندگان نزدیک به ۶۰ کشور اسلامی به علاوه نمایندگان کشورهای آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و نمایندگان سازمان ملل، اتحادیه اروپا و موسسات بین‌المللی، اشتراک کرده بودند. وزرای خارجه کشورهای اسلامی در این نشست دیدگاه شان را در مورد تحولات جدید افغانستان که طی آن طالبان از طریق زور به قدرت رسیدند و حکومتی جدیدی را شکل دادند، ابراز کردند. دومین نشست به تاریخ ۲۳ مارچ ۲۰۲۲، که طی آن چهل و هشتمین اعلامیه سازمان کنفرانس اسلامی نیز اعلان گردید، در اسلام آباد برگزار گردید. همچنین به تاریخ ۲۱ مارچ ۲۰۲۲، در حاشیه نشست وزرای خارجه کنفرانس اسلامی، صندوق اعتماد بشردوستانه از سوی کنفرانس برای افغانستان ایجاد گردید.
کنفرانس همکاری‌های اسلامی، به تاریخ ۴ مارچ ۲۰۲۲، دفتر خود در کابل را بازگشایی کرد. به تاریخ ۸ و ۹ ماه مارچ نماینده خاص کنفرانس اسلامی، آقای طارق علی بخیت طی دیداری در کابل با مقامات حاکم ملاقات کرد.
۴ . نشست اعضای سازمان شانگهای
سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌شانگهای، به تاریخ ۱۶ و ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱، در تاجیکستان دیدار کردند. آن‌ها در مورد نیاز به افزایش کمک‌های بشردوستانه و تداوم گفتگوها با مقامات حاکم طالبان توافق کردند.
۵ . نشست دهلی
به همین ترتیب، به تاریخ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۱، هند میزبان سومین گفتگوی امنیت منطقه‌ای در مورد افغانستان در دهلی نو با مشاوران امنیت ملی از کشورهای همسایه و منطقه‌ای افغانستان بود. شرکت کنندگان در اعلامیه خویش، بر حمایت از یک افغانستان صلح آمیز، امن و با ثبات و در عین حال بر احترام به حاکمیت آن تأکید کردند.
۶ . نشست اوسلو
به تاریخ ۲۳ جنوری ۲۰۲۲، نشست اوسلو به میزبانی کشور ناروی، با اشتراک نمایندگان جامعه‌مدنی، نمایندگان زنان، فعالان حقوق بشر از افغانستان و نمایندگان حکومت طالبان به رهبری امیرخان متقی، وزیر امور خارجه، به مدت سه روز در مورد بررسی وضعیت افغانستان برگزار گردید. در این نشست، نخست فعالان جامعه مدنی و حقوق بشر که توسط کشور ناروی، در این نشست دعوت شده بودند، خواسته‌های خود را در حضور هیئت‌های دیپلماتیک از کشورهای غربی، به هیئت طالبان ارائه کردند. در روز سوم، هیئت طالبان با تام وست، نماینده ویژه آمریکا در امور افغانستان، هنریک تون، معاون وزیر خارجه ناروی و نمایندگان سازمان‌های کمک کننده به افغانستان، دیدار کردند. در این دیدار، هنریک تون درخواست‌های قاطع جامعه جهانی از دولت طالبان را به نمایندگان این گروه، ارائه کرد. معاون وزیر خارجه ناروی، گفته است که ما «چند موضوع حیاتی در رابطه با حقوق اقلیت‌ها و زنان از جمله باز شدن مکاتب به روی دختران، آزادی رفت‌و‌آمد، دسترسی به خدمات صحی و حق کار برای زنان که در مجموع خواسته‌های اعضای جامعه مدنی افغانستان نیز بود، به طالبان مطرح کردیم».
آنیکن هویتفلد، وزیر امور خارجه نروژ، در مورد دعوت طالبان در این نشست گفت: دعوت از طالبان در این نشست‌ها «به معنای مشروعیت طالبان یا به رسمیت شناختن‌آن‌ها نیست»، بلکه هدف اصلی آن یافتن راه حلی برای مشکلات حقوق بشری افغانستان و به ویژه حقوق زنان است. امیرخان متقی، وزیر امور خارجه حکومت طالبان در این نشست به نمایندگان کشورهای غربی، وعده سپرد که «تلاش می‌کنیم که حکومت فراگیر‌تر شود».
این نشست در حالی، در اوسلو برگزار گردید، که بسیاری از زنان و فعالان حقوق بشر، از حکومت ناروی به دلیل میزبانی از هیئت طالبان در این نشست، انتقاد کردند. آنان نسبت به سیاست بسته، ایستا و بنیادگرانه طالبان، بر آشفته‌اند و تلاش‌های مسالمت‌آمیز غرب برای اصلاح و تغییر طالبان را ناکام می‌دانند. از همین روی، بعضی از انجمن‌های مدنی و مهاجران افغانستانی، در کشورهای اروپایی و امریکای شمالی در مقابل نمایندگی‌های دیپلماتیک ناروی دست به مظاهره زدند.
اکنون که بیشتر از شش ماه از برگزاری این نشست می‌گزرد، دیده می‌شود که حق با فعالان جامعه مدنی و حقوق زنان بوده است. زیرا طالبان باوجودی که وعده باز شدن مکاتب دخترانه بعد از سال نو ۱۴۰۱، و ایجاد حکومت فراگیر تر را داده بودند، اما تا هنوز به وعده خود عمل نکردند. وضعیت حقوق بشر و ناامنی بدتر شده و فقر و بیکاری بیشتر از گذشته افزایش یافته است. همچنین به تازه‌گی وزارت خارجه ناروی گفته است که این کشور با توجه به رابطه طالبان و القاعده از این گروه ناامید شده است. ایویند واد پترسون، یک مقام بلند‌پایه وزارت خارجه ناروی می‌افزاید که طالبان در افغانستان مسیر اشتباهی را طی می‌کنند. آقای پیترسون می‌گوید: «این واقعیت که ایمن الظواهری در کابل بود، نشانه آن است که هنوز تماس میان طالبان و القاعده وجود دارد». ناروی درحالی از نتایج نشست اوسلو و برآورده نشدن انتظارات این نشست از طالبان می‌گوید که هفته قبل به تاریخ ۳۱ جولای ۲۰۲۲، ایمن‌الظواهری رهبر شبکه القاعده، توسط پهبادهای بدون سرنشین آمریکا در کابل کشته شد.
ادامه دارد…
نظر بدهید