عُشر؛ منابع مالی طالبان در جلریز

محمد احمدی

طالبان در جلریز قواعد بین المللی جنگ را رعایت نمی‌کنند، بیش‌تر افراد ملکی را می‌کشند، گیروگان می‌گیرند، سر می‌برند، اخاذی می‌کنند و تیرباران می‌کنند. قصه‌ها و روایت‌های مسافرین و راننده‌های که از جلریز می‌گذرند وحشتناک و تکان دهنده است. ظاهر مهدوی کسبه‌کاری که از ولسوالی لعل و سرجنگل به کابل رفت و آمد دارد می‌گوید که جلریز جهنم است، جهنم! یک شهیدی را در جلریز روی سرک دیدم که کسی کفر را آنگونه نمی‌کشد. علی‌احمد راننده‌ی موتر نوع تونس که مدت پنج سال در مسیر کابل- بامیان کار می‌کند می‌گوید: وقتی در جلریز جنگ میان حکومت و طالبان در می‌گیرد مسافرین در خطر مرگ و نابودی قرار می‌گیرد، افراد طالبان از راننده‌ها پول جمع می‌کنند،گاها طالبان بالای مسافرین انداخت می‌کنند و مردم ملکی کشته می‌شوند. تنها بدیل راه جلریز، مسیر دره غوربند است که درین مسیر کرایه موتر از هر نفر صد افغانی افزایش می‌یابد، تیل بیش‌تر مصرف می‌شود که در گرفتن پول از مسافرین با صد جنجال مواجه می‌شویم.
پوسته‌های که حکومت در مسیر جلریز ایجاد کرده بود فعلا وجود ندارد، توسط طالبان برچیده شده، تبدیل به تلی از خون و خاکستر شده‌اند. حبیب‌الله که سال‌ها می‌شود در مسیر کابل- دایکندی مسافربری می‌کند، می‌گوید که تفنگ‌داران غیرمسوول در تمام نقاط جلریز چکر می‌زنند، پوسته‌ها تبدیل به خرابه شده، پرچم سفید طالبان در تپه‌های جلریز بر افراشته شده و حکومت می‌کنند.
طالبان در کنار اینکه در جلریز آدم می‌کشند با گرفتن «عُشر» بقای شان را نیز تضمین می‌کنند. طالبان از موترهای باربری و مسافربری که از مسیر جلریز به قصد هزاره‌جات می‌گذرند، مبلغ قابل ملاحظه‌ای را به نام عُشر می‌گیرند که تنها منابع عایداتی هنگفت طالبان در این مسیر است.
راننده‌ی نوع کوماز که نخواست نامش ذکر شود و در مسیر کابل- دایکندی و کابل- غور کار می‌کند در گفتوگویی به خبرنگار جاده‌ی ابریشم می‌گوید: ما ازین راه عبور و مرور داریم، بهتر است نام ما جای ذکر نشود که خطرناک است. وقتی در جلریز می‌رسیم، دو و سه نفر با کلاشینکوف موتر را متوقف می‌سازند، گاهی در داخل موتر و گاهی در جای دیگر می‌برند و نظر به نوع موتر و بارش به نام گمرگ امارت اسلامی پول می‌گیرند. معمولا از موترهای پرچون ده هزار افغانی اخذ می‌کنند، از موتر که گوسفند بار باشند از هرگوسفند بیست افغانی می‌گیرند از هر گاو دوصد افغانی می‌گیرند و از موترهای که بادام انتقال می‌دهد سی هزار افغانی هم گرفته است. راننده‌ی کاماز اضافه می‌کند که بعد از اخذ پول یک پارچه می‌دهند که در آن اسم راننده، اسم مالک بار، مبلغ اخذشده و شماره تماس‌درج می‌باشند. این پارچه در تمام ساحات طالبانی اعتبار دارد. این راننده می‌گوید که طالبان معمولا از سیمکارت نوع «افغان بیسیم» استفاده می‌کنند، چندین‌بار به شماره‌ی شان زنگ زدیم، اما رخ نشد، از خودشان پرسیدیم که دلیلش چیست؟ گفت زنگ نزنید، پیام بدهید.
حربکی‌های که از آدرس حکومت در مسیر جلریز فعالیت می‌کنند کمتر از طالبان نیستند که در برخی از موارد ناسپاس‌تر از طالبان استند. راننده کاماز با شکایت از حربکی‌های دولتی می‌گوید: «وقتی در ساحه دولتی می‌رسیم، پیسه‌ی جدا گانه به دولتی‌ها پرداخت می‌کنیم. حربکی‌های از جانب دولت در مسیر جلریز ایفای وظیفه می‌کنند، نیز پیسه می‌گیرند، اما رفتار خشن دارند و حتی لت‌وکوپ هم می‌کنند». او می‌گوید که ظلم مضاعف بالای مالکین موترها و صاحبان بارها در مسیر جلریز سبب شده است که موترهای باربری تغییر مسیر دهند و راه‌طولانی غوربند را انتخاب کنند.
به گفته‌ی رانندگاه شاهراه کابل_ هزاره‌جات در یک شبانه روز حدود ۲۰۰ موتر باربری از مسیر جلریز عبور و مرور دارند که طالبان از هر موتر باربری پنج هزار، ده هزار و از موترهای که بادم بار استند، حتی سی هزاره افغانی هم «عشر» گرفته‌اند. در کل مبلغ یک میلیون و ۴۰۰ هزار افغانی در شبانه‌روز طالبان از موتری‌های بابری مسیر جلریز و هزاره‌جات به نام کمرگ امارت اسلامی «عشر» اخذ می‌کنند. این مبلغ ماهانه به میلیون‌ها افغانی می‌رسید که منابع مالی طالبان نه تنها در جلریز بلکه در نقاط مختلف کشور تضمین می‌کند.
ناامنی مسیر جلریز یا شاه‌راه نمبر۲ میدان وردک خسارات هنگفت اقتصادی بالای مردم محروم و غریب هزاره‌جات می‌گذارد. وقتی جلریز جنگ باشد، تیرباران‌ها، سربریدن‌ها و اخاذی طالبان افزایش یابد، موترها ناگزیر از دره غوربند می‌روند که هزینه‌ها نیز بالا می‌روند. به گفته‌ی راننده‌ها تفاوت مسیر غوربند و جلریز در موترهای باربری هشت هزار افغانی و در موترهای مسافربری یک‌هزار و پنج‌صد افغانی می‌باشد که خسارات هنگفت مالی بالای مسافرین این مسیر تحمیل می‌شوند.