تحلیل جامعه و سیاست

صلح و سقوط؛ خلیلی و ریاست نمایشی صلح(۲)

دولت وحدت ملی، در آغاز کارش با درپیش‌گرفتن رویکرد نزدیکی با پاکستان، خواست که پشتیبانی حکومت این کشور را از روند صلح در افغانستان به دست آورد؛ سپس به کمک حکومت پاکستان، در هفت جولای ۲۰۱۵، نخستین گفت‌وگوی رسمی و مستقیم نمایندگان دولت افغانستان و طالبان، در موری پاکستان برگزار شد. چین و امریکا در این جلسه به عنوان ناظر حضور داشتند. نمایندگان دولت افغانستان و طالبان در این گفت‌وگوها، مسائل مربوط به صلح و مصالحه را مورد بحث قرار دادند و متعهد شدند که به گفت‌وگوهای شان در آینده ادامه می‏دهند. گفت‌وگو در موری، مجموعه‏ای از جلسه‌های غیررسمی بین مقام‌های افغانستانی و نمایندگان طالبان در سایر کشورها را به دنبال داشت. این گفت‌وگوها با استقبال فراوانی روبه‌رو شد؛ هرچند برخی از شریکان سیاسی افغانستان، در مورد صلاحیت نمایندگان طالبان و نمایندگی آن‌ها از کل نیروهای شورشی، نگرانی داشتند.
دولت افغانستان در ۲۹ جولای ۲۰۱۵، اعلام کرد که ملا محمدعمر، رهبر طالبان، در اپریل ۲۰۱۳، در پاکستان مرده است. روز بعد، نماینده‌ای طالبان، مرگ ملا عمر را به دلیل بیماری تأیید کرد و ملا اخترمحمد منصور، معاون ملا عمر را به عنوان جانشین او اعلام کرد و همین گونه، سراج‌الدین حقانی، پسر بنیان‌گذار شبکه‌ی حقانی، جلال‌الدین حقانی را به عنوان معاون ملا منصور اعلام کرد. در نتیجه‌ی این رویدادها، جلسه‌ی دوم بین نمایندگان افغانستان و طالبان که قرار بود در ۳۱ جولای ۲۰۱۵، برگزار شود، به تعویق افتاد. بعداً در اول آگست ۲۰۱۵، ملا منصور، اولین پیام خود را به عنوان رهبر طالبان منتشر کرد و در آن، خواستار اتحاد و وحدت طالبان و ادامه‌ی جهاد شد. مرگ ملا عمر، اختلاف‌های زیادی را میان رهبران طالبان از جمله مخالفت در مورد انتصاب ملا منصور به عنوان رهبر طالبان به وجود آورد. برخی از چهره‌‏های برجسته‌ی طالبان از جمله بستگان ملا عمر و سیدطیب آغا، رییس گروه سیاسی طالبان در قطر، با انتخاب ملا منصور به عنوان رهبر این گروه مخالفت کردند. با این حال، شمار چشم‌گیری از اعضای گروه طالبان، وفاداری شان را به ملا منصور به عنوان رهبر طالبان نشان دادند و در ۱۳ آگست ۲۰۱۵، ایمن‌الظواهری، رهبر گروه القاعده نیز، از ملا منصور به عنوان رهبر طالبان یاد کرد.

در نُه دسمبر ۲۰۱۵، افغانستان با چین، پاکستان و امریکا موافقت کرد که چارچوب گفت‌وگوهای صلح، چهارجانبه باشد. «گروه هم‌آهنگی چهارجانبه در پروسه‌ی صلح و آشتی افغانستان»، در ۱۱ و ۱۸ جنوری ۲۰۱۶، و در ۶ و ۲۳ فبروری ۲۰۱۶، دو بار در اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان و دو بار در کابل، با هم دیدار کردند. در جلسه‌ی ششم فبروری، کشورهای عضو گروه هم‌آهنگی چهارجانبه، یک نقشه‌راه را که مراحل پیش‌رفت به سمت صلح را مشخص می‏‌کرد، تصویب کردند. در جلسه‌ی ۲۳ فبروری، اعضای گروه هم‌آهنگی چهارجانبه، همه طالبان و گروه‌‏های دیگر را برای اولین بار به گفت‌وگوهای مستقیم صلح دعوت کردند. در واکنش به این درخواست، در پنج مارچ ۲۰۱۶، طالبان با صدور بیانیه‌‏ای اعلام کردند که تا پذیرفته‌نشدن پیش‌شرط‌های آن‌ها از جمله خروج نیروهای خارجی از افغانستان، حذف‌شدن از فهرست تحریم‌‏های بین‌‏المللی و آزادی زندانیان این گروه، در گفت‌وگوهای صلح شرکت نمی‌کنند.

در حالی که تلاش‌‏ها برای دست‌یابی صلح با طالبان متوقف شد، پیش‌رفت در جهت توافق صلح دولت و حزب اسلامی گلبدین حکمتیار، به دست آمد. در ۱۷ مارچ ۲۰۱۶، یک هیئت از حزب اسلامی، نخستین گفت‌وگوهای خود را با شورای عالی صلح در کابل برگزار کرد. جلسه‌های بعدی در ۲۳ و ۳۰ اپریل ۲۰۱۶، با مقام‌های بلندپایه‌ی دولتی و رییس‌جمهور غنی، برگزار شد. سیداحمد گیلانی، رییس شورای عالی صلح، پیش‌نویس توافق‌نامه‌ی صلح را در ۱۹ می ۲۰۱۶، مورد تأیید قرار داد. به این ترتیب، دولت و حزب اسلامی (گلبدین) در ۲۹ سپتمبر ۲۰۱۶، توافق‌نامه‌ی صلح را امضاء کرند. این توافق‌نامه ۲۵ ماده داشت که بر اساس آن، حزب اسلامی متعهد شده که قانون اساسی افغانستان را به رسمیت می‌‏شناسد و فعالیت‏‌های نظامی‏اش را متوقف می‏‌کند. در مقابل، دولت افغانستان، تعهد کرد که درخواست حذف حزب اسلامی را از لیست تحریم‌‏های بین‌‏المللی انجام دهد، مصونیت قضایی اعضای حزب اسلامی (گلبدین) را تضمین کند و زندانیان مربوط به این حزب را نیز آزاد کند.

پس از توقف گفت‌وگوهای دولت افغانستان و طالبان، امریکا در یک حمله‌ی هوایی، ملامحمد منصور را کشت. بعد از آن، روند گفت‌وگوها بین طالبان و دولت خیلی محدود شد؛ زیرا ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر جدید طالبان، تلاش‌‏هایش را برای تقویت قدرت و عملیات رزمی این گروه متمرکز کرد.

در اول آپریل ۲۰۱۷، دولت چشم‌انداز جدید خود را برای صلح به جامعه‌ بین‌‏المللی معرفی کرد. این برنامه شامل یک روند صلح فراگیر برای پایان‌دادن به درگیری و تقویت نهادهای معتبر برای حل اختلاف‌ها سیاسی بود.

هم‌چنین در این روز، رییس‌جمهور اشرف غنی، محمدکریم خلیلی، معاون قبلی رییس‌جمهور را به عنوان رییس جدید شورای عالی صلح که بعد از ۱۹ نومبر ۲۰۱۶ پست آن خالی بود، منصوب کرد. شورای عالی صلح، پلان استراتژیک کار خود را برای سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ ترتیب کرد که در آن، تصریح شده بود که حکومت از موضع ضعف گفت‌وگو نخواهد کرد و بر حفظ احکام بنیادی قانون اساسی ۲۰۰۴ افغانستان تأکید کرد. افزون بر این، این پلان شامل فراخوان برای گفت‌وگوهای صلح در کابل بود که بدون میانجی‏های بین‏المللی و نیاز به دست‌یابی به توافق منطقه‌ای ‎ در مورد ثبات افغانستان تأکیده شده است. در سطح ولایتی، شورای عالی صلح، اعضای جدیدی را برای همه ۳۴ کمیته‏‌های ولایتی صلح منصوب کرد که با اعضای شورا و نهاد‏های مربوط‌ی آن به ۴۸۰ عضو، از جمله ۶۵ زن می‏‌رسید.

در ۲۸ فبروری ۲۰۱۸، حکومت دومین نشست روند کابل برای‏ هم‌کاری‏‌های صلح و امنیت را با مشارکت ۲۶ کشور و اتحادیه‌ی اروپا، سازمان پیمان اتلانتیک شمالی (ناتو) و سازمان ملل‏ متحد برگزار کرد. آقای غنی در بیانیه‌ی خود در این نشست، اعلام کرد که حکومت برای گفت‌وگوهای صلح با طالبان آماده است. در پایان این نشست، اشتراک‌کنندگان در یک اعلامیه‌ی مشترک به اتفاق آرا از پیشنهاد رییس‌جمهور استقبال کرده و روی هم‌کاری قوی‌تر منطقه‌‏ای و بین‌‏المللی در مورد صلح و آشتی و مبارزه با تروریزم در افغانستان موافقت کردند.
در یک حرکت تاریخی دیگر، شماری از بازماندگان کشته‌شدگان جنگ افغانستان، راه‌‏پیمایی صلح را برای دست‌یابی به صلح برنامه‌‏ریزی کردند. این حرکت با مشارکت فزاینده‌ی جامعه‌ی مدنی و رهبران مذهبی که خواستار صلح میان دولت و طالبان بودند، تقویت شد. نمایندگان حرکت مردمی صلح -که از جنوب افغانستان با یک سلسله تحصن‏‌ها آغاز شده بود-، از شهر لشکرگاه، مرکز هلمند حرکت را آغاز کرده و با عبور از کندهار، زابل، غزنی و میدان‌وردک به کابل آمدند. نمایندگان این حرکت در شهر کابل، قبل از این که به راه‌‏پیمایی شان به طرف شمال ادامه دهند، یک سلسله تحصن‏‌ها را در برابر سفارتخانه‏‌های جمهوری اسلامی ایران، پاکستان، روسیه، انگلستان، امریکا و دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) راه‏اندازی کردند. در یک اقدام دیگر که در چهارم جون ۲۰۱۸ در کابل برگزار شده بود، بیش از سه هزار عالم دینی، با صدور فتوایی شورش علیه حکومت افغانستان را نا‏مشروع خواندند و از طالبان، تقاضا کردند که به گفت‌وگوهای صلح حاضر شوند. هم‌چنین، در ۱۰ و ۱۱ جولای ۲۰۱۸، در عربستان سعودی گردهم‌آیی رهبران مذهبی بیش از ۳۰ کشور برگزار شد، که در آن شرکت‌کنندگان بار دیگر پشتیبانی شان را از صلح در افغانستان ابراز کردند.

در مورد نویسنده

عارف وفایی

نظر بدهید

برای ایجاد نظر اینجا کلیک کنید