نیلاب همتا، فعال حقوق بشر و عضو سازمان عفو بین‌الملل
آگاه‌بودن بر مفاهیم و حوزه‌ی فعالیت مدافعان حقوق بشر، برای پی‌گیری نقض حقوق بشر و گزارش‌های مستند آن، امری الزامی است. ممکن است گاهی وقت‌ها، با نقض آشکار حقوق بشر روبهرو شد؛ اما نتوان آن را مستند و یا گزارش کرد. با شناخت حوزه‌ی فعالیت مدافع حقوق بشر، می‌توان با امکان‌های کم و حتا انفرادی، برای احقاق حقوق اولیه‌و حیاتی بشر فعالیت کرد. در این مقاله‌ی کوتاه، به مفهوم مدافع حقوق بشر و حوزه‌ی کار آن اشاره‌ی کوتاهی شده است؛ تا برای دفاع از حقوق بشر، نیاز به مدارک تحصیلی بالا و داشتن شغل در سازمان‌های حقوق‌بشری نباشد.
مدافع حقوق بشر، مفهومی وسیع و دربرگیرنده‌ی جمعیت بزرگی است. این مهم، می‌تواند شامل هر فرد یا گروهی از افراد جامعه باشد که برای ترویج حقوق بشر، کار می‌کنند؛ از سازمان‌های بین‌المللی تا افرادی که در جوامع محلی فعالیت می‌کنند. هم‌زمان، مدافع حقوق بشر، می‌تواند از هر جنس، سن، نژاد، مذهب و شهروند هر کشوری باشد؛ لازم نیست که او، حتماً با عنوان فعال یا مدافع حقوق بشر شناخته شود، یا سازمان و نهادی که او در آن کار می‌کند، نام حقوق بشر را با خود پیوند داده باشد. ممکن است نام برخی از این فعالان، در سطح بین‌المللی شناخته شده باشد؛ اما بیش‌تر آن‌ها، به صورت ناشناس باقی می‌مانند؛ هر چند کاری که انجام می‌دهند، بسیار باارزش تلقی شود. هر آن چه به گونه‌ای ارتباط مستقیم با زندگی آدمی و قوانین تأثیرگذار بر آن دارد، در حوزه‌ی توجه و عمل‌کرد یک فعال حقوق بشر است. یک فعال حقوق بشر، به جهانی بدون مرز اندیشیده و انسان‌ها در نگاه او، بر اساس بندهای اول و دوم اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، برابر و غیرقابل‌تبعیض اند.
مشخصه‌های یک فعال حقوق بشر، چیست و یک فعال حقوق بشر، چه نقشی در عرصه‌‌ی فعالیت اجتماعی دارد؟
۱: مستقل‌بودن؛
۲: آگاهی‌دهی و معرفی حقوق ذاتی بشر؛
۳: دیدبانی و شناسایی موارد نقض حقوق بشر؛
۴: گزارش‌دهی مستند بر اساس واقعیت.
مستقل‌بودن
استقلال، شرط حیات یک فعال حقوق بشر است. فعال حقوق بشر، برای ارائه‌ی کار و ادامه‌ی فعالیت خود، می‌بایست بر اصل استقلال از قدرت‌ها، دولت‌ها، احزاب و ایدیولوژی‌ها تأکید کند. در واقع، استراتژی اجرایی یک فعال حقوق بشر، تلاش برای استقلال، آزادی و شناساندن حقوق اولیه‌ی انسان، در ازای حیات بشری است. این تلاش و استراتژی، تا آن جا که تاریخ به خاطر دارد، وجود داشته و تدوام خواهد داشت. این فعالیت و تلاش، به منظور به‌چنگ‌آوردن قدرت سیاسی و حکومت، نبوده؛ بل که برای احقاق حقوق بشر است؛ این تلاش، همیشگی است که زمان و مکان را نمی‌شناسد؛ به همین دلیل، رابطه‌ی فرد با حکومت، به عنوان موضوع محوری فعالیت حقوق بشری است؛ زیرا شناسایی، تأمین و تضمین حقوق بشر، بر عهده‌ی حکومت است.
آگاهی‌دهی و معرفی حقوق ذاتی بشر
فردی که نسبت به اتفاق‌های محیط اطراف خود، بی‌تفاوت نیست و اخبار موجود را پی‌گیری می‌کند نیز، بیش‌تر با این مفاهیم آشنایی دارد و به کرات، با گزینه‌هایی نظیر فقدان آزادی یا نقض حقوق بشر، روبهرو می‌شود. او، بر این می‌شود که ابتدا مردم را از حقوق شان آگاه کرده وبا استفاده از ابزار‌های موجود، قوانین را به جامعه به معرفی بگیرد.؛ این عمل، می‌تواند به صورت شفاهی، کتبی و دیجیتالی باشد. به هر حال، گسترش محدوده‌ی اطلاعات بشر از حقوق شان، در فعالیت‌های مدافعان حقوق بشر آشکار است.
دیدبانی و شناسایی موارد نقض حقوق بشر
فعال حقوق بشر، دیدبان جامعه در کنار مردم است و برای رعایت و تأمین حقوق انسان در جامعه، تلاش و با شناسایی موارد نقض حقوق بشر و ارائه‌ی گزارش‌های خود، وظیفه‌ی رعایت آن را به حکومت یادآوری می‌کند. فعال حقوق بشر، با دیدن آن چه حاوی نقض حقوق بشر است و با مقایسه‌ی قوانین داخلی با اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر و میثاق‌ها و کنوانسیون‌ها، رفتار حکومت را در آن عمل خاص، نقد می‌کند. بهبود حقوق بشر، امری همیشگی است؛ پروژه‌ای نیست که از یک جا شروع و در جایی به پایان برسد؛ بل باید به چشم یک روند به آن نگریست. به همین دلیل، تغییر در ساختار قدرت سیاسی یا تغییر در روند سیاسی جامعه، تأثیری در فعالیت یک فعال حقوق بشر ندارد.
گزارش‌دهی مستند بر اساس واقعیت
ماهیت کار مدافعان حقوق بشر، با مبارز سیاسی متفاوت است. او، بدون اعتنا به فرم، محتوا و عمل‌کرد حکومت، صرفا پیش‌برد حقوق بشر را طلب می‌کند و نباید دیدگاه‌های سیاسی خود را در فعالیت‌های حقوق‌بشری دخالت دهد. فعالیت حقوق‌بشری، یک فن است و قابلیت‌های ویژه‌ی خود را دارد و کسی که در این حوزه وارد می‌شود، باید کم‌ازکم دانش و آگاهی از مفاهیم و موازین حقوق‌بشری و شناختی از جامعه‌ای که می‌خواهد در آن فعالیت کند را داشته باشد؛ این گونه، او، پس از جداسازی خود از سیاست و داشتن اطلاعات کافی، می‌بایست بر گزارش‌دهی عام و تام عمل کرده و واقعیت‌ها را بازتاب دهد.
نباید ناگفته گذاشت که حقوق بشر، هیچ مرزی به جز انسانیت نمی‌شناسد؛ به این معنا که حمایت از همه‌ی انسان‌ها در همه جامعه‌ها؛ از فقیرترین تا پیش‌رفته‌ترین، از بی‌ثبات‌ترین تا امن‌ترین، استبدادی‌‌ترین تا دمکرات‌ترین کشورها در همه‌حالت‌ها، الزامی است. فعالان حقوق بشر، پیوسته برای ترویج و حمایت از حقوق بشر و برای رسیدن به وضعیتی بهتر و انسانی‌تر، می‌کوشند.
در نهایت، انتظار می‌‌رود که رفتار و عمل‌کرد یک فعال حقوق بشر، با رعایت موازین حقوق بشری باشد. اگر کسی که در حوزه‌ی رفتار شخصی خودش، یا در محیط پیرامونی که قرار دارد، فردی پابند به اخلاقیات و باورهای پسندیده نباشد، قطعاً در ذهن عموم این تردید را ایجاد خواهد کرد که «آیا این فرد در اعتراض‌ها و بیان‌هایش، صداقت دارد؟» در حقیقت برای هر گونه سازندگی و تلاش برای دنیایی مطابق با قوانین حقوق بشر، باید از افراد بی‌طرف شروع کرد.
نظر بدهید