ولسوالی جلریز در غرب میدان شهر موقعیت داشته که نزدیک به سی و پنج کیلومتر از مرکز ولایت (میدان شهر) فاصله دارد. جلریز مرز میان مرکز و ولایات مرکزی است. بهتر است بگویم دروازهی زندان طبعی افغانستان. جنگجویان گروه طالبان از سه سال به این‌سو کنترول نزدیک به چهل کیلو متر شاهراه کابل بامیان را در این ولسوالی در اختیار دارد.
از چهار بخش یک بخش میدان تا منطقه سرچشمه ولسوالی جلریز در کنترول جنگجویان گروه طالبان است. بهتر است گفت از چاریکه میدان تا کوتل اونی ۳۷ کیلومتر است. شش کیلومتر – از چاریکه میدان تا کوته عشرو – در کنترول پولیس نظم عامه، ۱۴ کیلومتر – از کوته عشرو تا سه قلا – در کنترول گروه طالبان، پنج کیلومتر – از سه قلا تا سیاه‌پیتاب (تنها مرکز ولسوالی در اختیار دولت است) و تا توغری – در کنترول گروه طالبان و هفت کیلومتر – از توغری تا کوتل اونی – منطقه‌ی سرچشمه درکنترول دولت است.
ولسوالی جلریز در سال‌های آخر آبستن تحولات در مناطق مرکزی است. در آخرین جنگی که جنگجویان گروه طالبان با نیروهای دولتی و مردمی در منطقه‌ی سرچشمه انجام دادند، نیز شکست خودردند و در حوزه‌ی سرچشمه پیش‌روی نه توانستند. حضور نیروهای مردمی و پولیس محلی در این جنگ عوامل بازدارنده این جنگ بود. این جنگ عوامل و جوانب مختلف داشت.
جلریز
تکانه یکی از پنج حوزه اداری ولسوالی جلریز است. تکانه سه پوسته پولیس محلی داشت. قوماندان شفیع و قوماندان صفت مسوولیت اداره این پوسته‌ها را داشتند. رییس شیر اهل تکانه در سِمت‌های بلند امنیتی در دوره بعد از گروه طالبان کار کرده است.
تکانه اکنون به صورت کامل توسط طالبان کنترول می شود. پوسته‌های پولیس محلی دیگر وجود ندارد. جنگجویان گروه طالبان تکانه مردم محل هستند و رابطه‌ی نزدیک با گروه طالبان در ولسوالی نرخ برقرار کرده‌اند. از قوماندان‌های مشهور گروه طالبان در تکانه مجید – مشهور به مجیدک – داروغه، کوچَی، شمس، عبدالحمید، حبیب‌الله – مشهور به دراز سیاه – و هاشا است. مادر مجید از پشتون‌های نرخ است. در مورد پدرش دو نظر وجود دارد: جلیل از تاجیکان تکانه – به گفته‌ی مردم محل آدم خوبی است – و از پدر نرخی. داروغه برادر قوماندان لک لک و کوچیَ پسر قوماندان لک‌لک است. لک‌لک در دوران جنگ با حکومت داکتر نجیب از قوماندان‌های حرکت انقلاب بود. بعد از ظهور گروه طالبان در ۱۹۹۴، او با گروه طالبان یکجا و در جنگی در شمالی کابل با ائتلاف شمال کشته شد. هاشا قوماندان گروه طالبان و اهل تکانه است، اما مقر او در کهنه خمار – دره‌ای در حوزه زایولات جلریز – است و در ناامنی‌های تکانه دست ندارد.
گروه طالبان از سه سال قبل، در تکانه قوت گرفت. قبل از این، پوسته‌ی پولیس محلی در دهنه دره تندوره از سوی آدم‌های ناشناس سوختانده و پرچم داعش برافراشته شده بود. مردم محل در مورد اینکه کی عقب این حادثه بود، چیزی نگفتند. تکانه برای گروه طالبان از دو جهت جذابیت دارد.
یکم: با کنترول تکانه، مرکز ولسوالی را به محاصره کشانده و راه اکمالات آن از طریق غوربند و بامیان را مسدود کردند. راه اکمالاتی ولسوالی از طرف میدان‌شهر نیز مسدود است. قبل از این مرکز جلریز را با تصرف ۱۴ کیلومتر در حوزه مرکز جلریز و حوزه زایولات از میدان شهر جدا کرده بودند.
دوم: با گسترش قلمرو جنگجویان گروه طالبان، جنگ را در مناطق امن کشانده شده است. گروه طالبان تکانه در دو جبهه اکنون درگیر جنگ است: سیاه‌پیتاب و سرچشمه. هردو منطقه هزاره و شیعه‌نشین هستند. در دره کهنه‌خمار نیز هزاره‌هاست. در این دره گفته می‌شود نزدیک به یک صدخانه از هزاره‌ها وجود دارد.
از زمان نفوذ گروه طالبان در تکانه، مردم عادی محل در آشوب ناامنی به سر می‌برند. با اینکه طالبان تکانه از مردم محل است، اما موفق نشده‌اند که تکانه را مثل سایر مناطق تحت نفوذ طالبان تامین امنیت کنند. مردم در مناطق تحت کنترول طالبان شاید از آزادی و خدمات عمومی کمتری بهره می‌برند ولی به دلیل دفاعی بودن نیروهای امنیتی ملی، از امنیت بهتر نسبت به مناطق تحت کنترول دولت استفاده می‌کنند. تکانه اما این مزیت را ندارد. گروه طالبان تکانه این منطقه را تبدیل به خط اول جنگ کرده‌اند. این سبب شده است که مردم ملکی تکانه بیشتر آسیب‌پذیر شوند. براساس منابع محلی، مردم خانه‌های‌شان را ترک کرده‌اند و بیشتر باشندگان این ولسوالی به کابل یا ولایات دیگر مهاجرت کرده‌اند.
سرچشمه، تکانه و مرکز ولسوالی جلریز، در زمان جنگ مجاهدین علیه رژیم کمونیستی افغانستان و بعدا در زمان جنگ ایتلاف شمال علیه گروه طالبان خط اول جنگ بوده است. مردم این حوزه‌ها، گاهی علیه هم جنگیده‌اند اما استراتیژی درست شان این بوده که از راه گفت‌وگو تخاصمات‌شان را حل کنند.
گروه طالبان بعد از اینکه از جانب سرچشمه شکست را متقبل شد، جبهه‌ی جنگ را به سوی سیاه‌پیتاب آغاز کردند. در آخرین جنگ گروه طالبان با نیروهای دولتی و مردمی (۲۴ اگوست) این گروه از دره‌زرد سنگ، سر خشکک و تکانه بالای پوسته‌های پولیس محلی حمله کردند. سیاه‌پیتاب جز حوزه‌ی اداری مرکز ولسوالی جلریز و خط مقدم جنگ در غرب این مرکز است. در آنجا فقط سه پوسته‌ی پولیس محلی است و هر از گاهی حمایت نیروهای امنیتی ملی واقع در مرکز ولسوالی را با خود دارند.
در حمله‌ی گروه طالبان جنگجویان این گروه از سلاح‌های نیمه‌سنگین – بیم یک و هاوان – استفاده کرده است. در اثر این جنگ و شلیک‌های بم گروه طالبان، در دره دیولان- سه فرد ملکی شامل یک کودک، یک زن و یک مرد – کشته شده‌اند.
در آخرین جنگ گروه طالبان در این منطقه و براساس این گزارش‌ها، مردم حوزه‌ی سرچشمه بعد از اینکه گروه طالبان مناطق مسکونی را با سلاح‌های نیمه‌سنگین – بیم یک و هاوان- به آتش بستند. خانه‌های‌شان را به سرعت تخلیه کرده از طریق کوتل اونی به ولسوالی بهسود و ولایت بامیان – سواره و پیاده – مهاجرین شدند.
نفوذ در ولسوالی جلریز
از سه سال به این‌سو گروه طالبان نفوذ‌شان در حوزه‌ی تکانه واقع بین حوزه سرچشمه و مرکز ولسوالی را افزایش داده است. گروه طالبان مردم محل هستند. قوماندان مشهور آن مجید – مشهور به مجیدک- است. او رابطه خانوادگی با طالبان نرخ دارد. ولسوالی نرخ مرکز طالبان ولایت وردک است. گروه طالبان با حضور در این شاهراه می‌توانند نبض ولایات مرکزی را به‌دست بیاورند و فشارهای سنگین را بر حکومت و باشندگان مناطق مرکزی ایجاد کنند.
از پوسته‌های مجیدک به پایگاه‌های مرکزی گروه طالبان در ولسوالی نرخ ولایت میدان وردک ۳۵-۴۰ دقیقه با موتر سیکل از میان دره و کوه فاصله است. در این مسیر هیچ کنترول حکومتی نیست. جنگجویان گروه طالبان با کنترول تکانه در حقیقت مرکز ولسوالی را در محاصره مطلق قرارداده است.
راه مرکز ولسوالی با مرکز ولایت را در حوزه زایولات و راه آن با بامیان و غوربند را در تکانه مسدود کرده است. دره‌های حاکم بر مرکز ولسوالی به جز دره سنگلاخ همه در کنترول افراد گروه طالبان است. از جانب تکانه به سوی مرکز ولسوالی، در منطقه‌ی سیاه‌پیتاب سه پوسته پولیس محلی و از جانب زایولات به سوی مرکز ولسوالی، در منطقه‌ی سه قلا دو پوسته پولیس محلی از مرکز ولسوالی محافظت می‌کنند.
نظر بدهید