امضای موافقت نامه صلح بین طالبان و آمریکا نشان داد که بخواهیم یا نخواهیم طالبان یک بار دیگر وارد ساختار سیاسی و اجتماعی افغانستان می‌شود. فاجعه برگشت طالبان بر می‌گرد به سیاست‌های ناکام که دولتمردان و سیاستمداران افغانستان طی نزدیک به بیست سال گذشته به نمایش گذاشتند.
در طی ۱۸ سال گذشته فساد و فقر بیداد می‌کرد، شکاف‌های قومی بیش‌تر شد، تبعیض قومی در حکومت وحدت ملی به جای رسید که جنبش‌های اجتماعی سرکوب شد، کانکور سهمیه بندی شد، تلفات نیروهای ملکی و نظامی وحشتناک بود، عزل و نصب‌ها قومی بود، انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری مدیریت شد، مردم در هیچ یک از انتخابات اشتراک نکرد، تقلب گسترده بود، توطیه‌ها و تنش‌های سیاسی باعث شد که بی ثباتی سیاسی به وجود آید. چنین وضعیتی سبب شد که حکومت حمایت و مشروعیت مردمی را از دست دهد، دست دخالت همسایه‌ها و خصوصا پاکستان و ایران در امور افغانستان درازتر کند و حمایت بین المللی نسبت به گذشته از افغانستان کمرنگ گردد. این خود به خود زمینه مشروعیت سیاسی و نظامی طالبان را در جنگ افغانستان تقویت کرد.
ایالات متحده برای جلوگیری از فروپاشی دولت کابل و پایان دادن به جنگ چهل ساله در افغانستان تصمیم گرفت که «موافقت نامه آوردن صلح در افغانستان» را با طالبان در دوحه امضا کند. متن موافقت نامه نشان می‌دهد که آمریکا در عمل، «امارت اسلامی افغانستان» را پذیرفته است، اما در کاغد به نام طالبان می‌شناسد. خروج نیروهای خارجی و آزادی پنج‌هزار زندانی طالبان از زندان‌های افغانستان مواد مندرج در موافقت نامه صلح آمریکا و طالبان استند که به صورت مستقیم به حکومت افغانستان مربوط می‌شود، اما امریکا آن را به عهده گرفت که زندانی‌های طالبان را آزاد می‌کند و موانع را نیز از سر راه برمی‌دارد. در بخشی موافقت نامه آمده: «ایالات متحده متعهد است که با تمام طرف‌های ذیربط فورا کار در مورد آزادسازی هرچه زودتر اسیران جنگی و سیاسی را به‌عنوان یک اقدام اعتمادسازی شروع کند. تا ۵ هزار زندانی امارت اسلامی طالبان -که توسط ایالات متحده به‌عنوان یک دولت به رسمیت شناخته نمی‌شود و به‌عنوان طالبان شناخته می‌شود- و تا ۱ هزار زندانی طرف دیگر تا ۱۰ مارچ ۲۰۲۰، روز اول مذاکرات بین‌الافغانی که مطابق است به ۱۵ رجب ۱۴۴۱ هجری قمری و ۲۰ حوت ۱۳۹۸ هجری خورشیدی آزاد خواهند شد.»
اما اینکه این پنج‌هزار زندانی چه می‌کنند؟ در کنار هفتاد هزار جنگجویان دیگر شان می‌پیوندند؟ گاوداری و دهقانی می‌کنند؟ یا در نیروهای امنیتی جذب می‌شوند. این نگرانی مردم افغانستان است. محمد اشرف غنی با آزادی پنج‌هزار زندانی مخالفت کرد و آن را از صلاحیت حکومت افغاستان دانست.
غنی، جمهوریت، طالبان و آمریکا
بیش از دو سال می‌شود که اشرف غنی در برابر طالبان و امارت اسلامی ایستادگی و از جمهوریت دفاع می‌کند. اما علیه صلح موضع نگرفته و ایستاد نشده است. او از صلح با عزت صحبت می‌کرد. صلح که در آن ساختار دولت، آزادی و مردم‌سالاری کنونی حفظ شود و محدود نگردد. دولت شامل اردوی ملی، پولیس، امنیت ملی و بنیادهای دموکراتیک می شود باید حفظ گردند. تعلیم و کار و حقوق زنان محدود ساخته نشود. آزادی بیان حفظ شود. حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی مصوون و به چشم یک انسان برابر به آن‌ها نگاه شود و بیرق ملی و نمادهای ملی باید حفظ گردند.
از جانب دیگر طالبان پیش از امضای موافقت نامه با امریکا تاکید می کرد که اردوی کنونی حکومت افغانستان منحل شود؛ زیرا مزدور و بی‌گانگان است. امارت اسلامی روی کار آید، شریعت نافذ و اجرا گردد و امر به معروف و نهی از منکر شکل گیرد تا از فحشا و منکرات جلوگیری شود. در نهایت طالبان فاتحانه و مقتدرانه وارد کابل گردد.
محمد اشرف غنی با تهدید چنین خطراتی لویه جرگه صلح را دعوت کرد تا «نقشه راه» را برای گفتگوهای صلح با طالبان تعیین کند، تا جمهوریت دفاع کند. از سالگی استقلال افغانستان با شکوه و پرهزینه تجلیل کرد و از فصل نا تمام امان الله خان صبحت کرد. او انتخابات ریاست جمهوری را برگزار کرد که نزدیک به دو میلیون نفر در آن اشتراک کرد. چنین اقداماتی از جمله واکنش‌های جدی و مهم اشرف غنی در برابر طالبان بود تا جمهوریت حفظ بماند.
انتخابات، تقلب و دو تحلیف
انتخابات ریاست جمهوریافغانستان با مخالفت‌ها و دشورای‌های زیادی به تاریخ ششم ۱۳۹۸۷ میزان برگزار شد. روند شمارش و تفتیش آرا قریب پنج ماه طول کشید، اما سرانجام کمیسیون‌های انتخاباتی محمد اشرف غنی را برنده‌ی انتخابات اعلام کرد که ۵۰.۶۴ درصد آراء کسب کرده استو او تیم انتخاباتی«دولت ساز» را با معاونیت استاد دانش و امرالله صالح تشکیل داده بود و رهبری می‌کرد. عبدالله که در راس تیم «ثبات و همگرایی» قرار داشت با کسب ۳۹ درصد آراء نتیجه انتخابات را نه پذیرفت. آن را پر از تقلب خواند.
اعلام نتایج انتخابات با خاموشی کشورهای منطقه و جهان همراه شد. تنها هند، کویت و سریلانکا پیروزی اشرف غنی را در انتخابات تبریک گفت. اتحادیه اروپا تنها پایان روند انتخابات را به اشرف غنی تبریک گفت، اما امریکا سکوت کرد. خلیل زاد کابل آمد و با استفاده از فرصت تلاش کرد تا مراسم تحلیف محمد اشرف غنی که قرار بود به تاریخ ۹ حوت برگذار گردد به تعویق انداخت، به قطر رفت و «موافقت نامه آوردن صلح در افغانستان» را با طالبان امضا کرد.
جدال‌های انتخاباتی و برگذاری دو مراسم تحلیف، خاموشی امریکا و متحدانش در مورد نتیجه انتخابات باعث شد که غنی آزادی پنج‌هزار زندانی طالبان را در بدل اشتراک مقامات امریکایی در مراسم تحلیف بی‌پذیرد که قبلا مخالفت کرد و خط سرخ حکومت افغانستان می‌دانست، اما برگذاری مراسم و شرکت مقامات امریکا این خط سرخ را شکستاند.
مراسم تحلیف غنی در ریاست جمهوری پس از تعویق چند ساعته و با حضور شماری از مقامات از جمله اسکات میلر، فرمانده‌ی ارشد نیروهای امریکایی و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه امریکا در امور افغانستان برگزار شد. اشرف غنی در این مراسم گفت: «امروز حکومت انتخابی برآمده از قانون، حکومت تمام مردم افغانستان خواهد بود و دولت جدیدا فغانستان تنها در انحصار تیم دولت ساز نبوده بلکه همه مردم و احزاب در آن نقش خواهند داشت. ما باید تمام توان خود را به کار بگیریم که مردم افغانستان از صلح لذت ببرند.» محمد اشرف غنی در ادامه سخنانش افزود: «هیئت مذاکره کننده تا فردا نهایی می‌شود. این تیم مذاکر ه کننده پس از مشورت‌های گسترده نهایی شده و نمایندگان اقشار مختلف مردم در آن در نظر گرفته شد‌ه‌اند. به زودی دستوری در مورد آزادی زندانیان طالبان از زندان صادر خواهد شد.» اما عبدالله عبدالله همزمان در کاخ سپدار، مراسم تحلیف برگزار کرده گفت:« اگر در انتخابات ۲۰۱۴ تن به مصلحت نمی‌دادیم کشور به بحران می‌رفت. اما امسال فرق می‌کند. اگر تن به نتیجه تقلب می‌دادیم، فاتحه دموکراسی خوانده می‌شد. ما در نقطه عطف تاریخ افغانستان قرار داریم، در زمان انتخابات به مردم تعهد داده بودیم که حکومت برآمده از تقلب را نمی‌پذیریم و به این تعهد خود پایبند هستیم. منشور تیم ثبات و همگرایی دارای ۳۱ بخش است که مطابق آن امروز کار دولت فراگیر آغاز می‌شود.»
حضور دو رییس جمهور در یک کشور باعث شده است که همه چیز به نفع طالبان رقم بخورد. اکنون بیش از هزمان دیگری احساس می‌شود که حکومت آینده را طالبان تشکیل دهد و یک بار دیگر امارت سیاه طالبانی در کشور حاکم گردد. اما باز هم زمینه برای بقا جمهوریت و حفظ ارزش‌های جدید وجود دارد و دو طرف مدعی پیروز انتخابات باید کنار بیایند و در برابر طالبان ایستادگی کنند، از موضع واحد سخن بزنند و قانون اساسی قربانی و معامله نگردد.
