پس از بازگشت طالبان به قدرت در تابستان ۱۴۰۰، نهادهای جامعه‌ی مدنی غیرفعال شده و فعالان مدنی نیز به دلیل غیرممکن‌شدن فعالیت‌های سازنده، از افغانستان بیرون شدند. در این دوره، زنان در شماری از ولایت‌ها و بیش‌تر در کابل، علیه طالبان ایستادگی کرده و در برابر نوع اندیشه و برخورد این گروه با ارزش‌های حقوق‌بشری به ویژه حقوق اساسی زنان، اعتراض کردند. در این حین، پریسا مبارز که پیش از فروپاشی جمهوری در ریاست تربیت بدنی تخار، مسئول بخش ورزشی زنان بود و هم‌زمان در ریاست معارف این ولایت نیز کار می‌کرد، در تلاش شکل‌دهی گروهی برای مبارزه با سیاست سرکوب طالبان برآمد.
پریسا مبارز، در حالی که از وظیفه برکنار شده بود، در کنار ناخوشی سلب حق کار خود ناچار بود محدودیت‌های اعمال‌شده‌ی از سوی طالبان بر زنان را نیز به تماشا بگیرد. این وضعیت، انگیزه‌ی بیش‌تری به او داد تا برای بازگرداندن حقوق زنان افغانستانی مبارزه کند. در این روزها، زنان در تخار، بدون همراهی محرم نمی‌توانستند از خانه‌های شان بیرون شوند و به گفته‌ی خانم پریسا، اگر پوشش زنان مطابق میل طالبان نمی‌بود، مورد لت‌وکوب و شکنجه قرار می‌گرفتند. او، می‌افزاید که طالبان در تخار، بارها زنانی را که کفش‌های پاشنه‌بلند به پا داشتند، یا کمربند و قید مو داشتند، تحقیر و شکنجه کرده‌اند.
دیدن ستم‌هایی که بر زنان در تخار از سوی طالبان عملی می‌شد، سبب شده که پریسا مبارز، با شماری از زنان، دانش‌جویان، مدیران و آموزگاران مکتب‌ها، ورزش‌کاران و دیگر دسته‌های اجتماعی گرد هم آمده و در برابر طالبان بایستند. شمار این زنان، به بیش از ۲۰۰ تن می‌رسید. در این زمان، خیزش‌هایی مردمی و گروه‌های اعتراضی زنان در ولایت‌های دیگر فعال بود؛ ولی باشندگان تخار، کم‌تر جسارت می‌کردند از سیاست‌های طالبان انتقاد کرده و در برابر آن قرار بگیرند.
خانم مبارز و دیگر دختران و زنان معترض، به هدف عدالت‌خواهی و بازگرداندن حقوق خود و دیگر شهروندان افغانستان به ویژه زنان ایستادگی کردند و به جاده‌ها برآمدند که پسان‌ترها این تجمع، جنبش زنان تخار نام گرفت.
جنبش زنان تخار، در نخستین برنامه‌ی اعتراضی‌اش در اول دسمبر ۲۰۲۲ در شهر تالقان، مرکز تخار به خیابان آمده و در برابر سیاست حذف زنان از زندگی اجتماعی راه‌پیمایی کرد. آن روز این جنبش بدون نام خاصی فعالیت می‌کرد. این راه‌پیمایی با شلیک‌های هوایی و آب‌پاشی به معترضان از سوی طالبان به هم خورد. فردای این روز، معترضان دور هم آمده و برای برگزاری یک راه‌پیمایی دیگر برنامه ریختند. دومین راه‌پیمایی این گروه، چهارم دسمبر برگزار شد و طالبان باز هم با شلیک هوایی اعتراض را به هم زدند و معترضان فرار کردند؛ ولی پنج تن این معترضان، توسط طالبان بازداشت شدند و تا اکنون به دلیل غیرفعال‌بودن شماره‌های تماس شان، از سرنوشت آن‌ها اطلاعی در دست نیست.
اعضای جنبش زنان تخار، به اعتراض در برابر محدودیت‌های وضع‌شده از سوی طالبان بر زنان ادامه دادند؛ اما، طالبان به آن‌ها هشدار داده بودند که بار دیگر به خیابان بیایند، با شلیک مستقیم گلوله از آن‌ها استقبال خواهند کرد. با این حال، این زنان ۱۲ بار راه‌پیمایی اعتراضی به راه انداختند؛ ولی با شدت‌یافتن تهدیدها، دادخواهی‌های شان به فضای بسته کشیده شد و به همین شکل دوام یافت.
در جنبش زنان تخار، زنان در کنار فعالیت‌های اعتراضی، زمینه‌ی آموزش را نیز به دختران فراهم کرده است. پریسا مبارز، هشت ماه پیش، با فروش طلاها و کمپیوترش، مکتب خانگی نوین هوشمند را راه‌اندازی کرد که حالا پنج زن رضاکارانه به بیش از ۷۰ دانشآموز تدریس می‌کند. چهار ماه پیش، شاخه‌ی دیگر این مکتب در بدخشان فعالیت خود را آغاز کرد که در آن نیز زنان رضاکارانه به ۳۰ دانشآموز تدریس می‌کنند. در همه‌ی این مکتب‌ها مواد آموزشی مورد نیاز از سوی پریسا مبارز، تهیه می‌شود.
بازداشت و تجربه‌های زندان
خانم پریسا مبارز در ۱۲ فبروری ۲۰۲۲ با برادرش، از سوی طالبان در تخار بازداشت شده و یک شب و دو روز را در بازداشتگاه زیر شکنجه قرار گرفت. پس از تلاش‌های خانواده‌ی خانم مبارز، او با ضمانت بزرگان قومی و پرداخت ۱۶۰ هزار افغانی جریمه‌ی نقدی آزاد شد؛ البته از خانم مبارز نیز تعهد کتبی گرفته شد که دیگر هیچ اعتراضی در برابر گروه طالبان نداشته باشد.
در جولای ۲۰۲۳، زمانی که پریسا مبارز در خانه‌ی برادرش در تخار بود، یکی از اعضای طالبان که به تازگی در هم‌سایگی برادرش جابه‌جا شده بود، گزارش او را به حوزه‌ی امنیتی طالبان می‌دهد. در آن شب، پس از این که خانم مبارز با پدرش به سمت کابل سفر می‌کند، شماری از نیروهای طالبان وارد خانه‌ی بردارش می‌شوند و همه‌ی خانه را برای یافتن او بازرسی می‌کنند.
در ادامه‌ی تهدیدها علیه پریسا مبارز، در اکتبر ۲۰۲۳، یکی از نیروهای طالبان، به او تماس می‌گیرد و به مرگ تهدیدش کرده و می‌گوید: «اگر این بار دست‌گیرت کنیم، به قتل می‌رسانیم.»
سفر به مزار شریف
پریسا مبارز پس از رهایی از بازداشتگاه طالبان، باز هم به مبارزه‌اش ادامه داد؛ چون به این باور بود که اگر زنان در برابر محدودیت‌های سر راه شان که از سوی طالبان وضع شده بود، اعتراض نکنند، ستم‌های طالبان بر زنان ادامه خواهد یافت. به همین دلیل، تهدیدهای طالبان نیز در برابر خانم مبارز پیوسته ادامه داشت. نیروهای این گروه در تماسی با برادر خانم مبارز، او را به بازداشتش تهدید کردند. تنگ‌ترشدن فضای زندگی برای خانم مبارز در تخار، سبب شد که او برای مدتی به بلخ برود و استراحت کند، تا سلامت جسمی و روانی‌اش که در بازداشتگاه آسیب دیده بود را باز یابد. در بازداشتگاه، سر و کمر خانم مبارز در اثر لت‌وکوب با قنداق تفنگ توسط طالبان، آسیب دیده و یک سال می‌شود که زیر درمان قرار دارد. پزشکان، به پریسا مبارز می‌گویند که برای یافتن سلامتی‌اش بایستی عمل شود؛ اما مشکلات اقتصادی سبب شده که او به خوردن و تزریق مسکن بسنده کند. در اثر شکنجه‌های فزیکی و روان طالبان، ذهن خانم مبارز ضعیف شده و اندکی نیز فراموشی گرفته است. با ناخوشی‌ای که در ته صدایش پیداست، می‌گوید: «مانند بتری که چارج میشه، با دوا و پیچکاری راه میرم.»
مبارز پس ۳۵ روز ماندن در مزارشریف، به دلیل‌های خانوادگی به تخار باز می‌گردد. یکی از همین روزها، در حالی که مخفیانه از خانه بیرون شده، در خیابان، چشمش به زنی می‌افتد که با کودکش راه می‌رود و پشت گوشی با کسی حرف می‌زند. یک‌باره، چهار طالب از راه می‌رسند و بی‌درنگ با مشت و لگد به سروصورت آن زن می‌زنند. زن و کودکش هر دو فریاد می‌کشند؛ ولی طالبان از لت‌وکوب دست برنمی‌داشتند. هیچ کسی جرئت نداشت بپرسد که چرا این زن شکنجه می‌شود. خانم مبارز پس از دیدن این صحنه وقتی به خانه می‌آید، به دیگر معترضان دختر تماس می‌گیرد و از آن‌ها می‌خواهد که به اعتراض شان در برابر زن‌ستیزی طالبان ادامه دهند؛ اما آن‌ها جواب رد دادند و می‌گویند: «تو تازه از زندان رها شده‌ای و اگر این بار بازداشتت کنند، زنده‌ات نمی‌گذارند.» خانم مبارز باز هم تکرار می‌کند که «نه! اگر بازداشتم کنند، زندانی و شکنجه‌ام کنند یا هر چه شود، ادامه بدهیم.»
خانم مبارز در یک سال گذشته، بارها نزدیک بود از سوی نیروهای طالبان بازداشت شود. یکی از روزهای تابستان سال گذشته در تخار، یک طالب، خانم مبارز را در حالی در شهر قدم می‌زد، از دستش می‌گیرد و به گوشه‌ای کشیده و او را به بازداشت‌کردن تهدید می‌کند. خانم مبارز پس از خلاص‌شدن از این ماجرا، به برادرش تماس می‌گیرد و همان روز به سمت کابل راه می‌افتد.
حالا دوستان خانم مبارز به توصیه‌ی او، برنامه‌های اعتراضی شان را در تخار ادامه دهند. در تخار این اعتراض‌ها، به مدیریت ثریا حساس و هم‌قطارانش مانند ذاکره یعقوبی، معروفه جسور، مدینه محمدی، مرسل حمیدی، شکریه رحیمی، شکیبا شریفی، فرزانه محمدی، سنگ‌ماه احمدی و شماری دیگر دوام یافته است.
جنبش زنان بدخشان
مبارز پس از این که تهدیدها در تخار برایش بیش‌تر می‌شود، به بدخشان می‌رود و در همراهی با شماری از زنان، «جنبش زنان بدخشان» را در نومبر ۲۰۲۲ ایجاد کرد و در ۲۵ همین ماه، نخستین برنامه‌ی اعتراضی‌اش را راه انداخت. این جنبش سه اعتراض خیابانی دیگر نیز، برپا کرد و پس از آن به دلیل تهدیدهای امنیتی، اعتراض‌های این جنبش در مکان‌های سربسته ادامه یافته است. رهبری این جنبش را پریسا مبارزه به عهده دارد و از دور برنامه‌های اعتراضی آن را مدیریت می‌کند. خانم سخا که مسئولیت هم‌آهنگی برنامه‌های جنبش زنان بدخشان را به عهده دارد، می‌گوید که در بدخشان شاهد این بود که خانم مبارز چه گونه به زنان انگیزه‌ی اعتراض می‌داد و به آن‌ها می‌فهماند که بایستی برای به‌دست‌آوردن حقوق شان مبارزه کنند. این جنبش بیش از چهل برنامه‌ی اعتراضی را برای رساندن صدای زنان افغانستانی به گوش جهانیان به راه انداخته و هدف شان، دست‌یابی زنان به حقوق اساسی شان بوده است. جنبش زنان بدخشان، اکنون نزدیک به چهل عضو دارد و به گونه‌ی حضوری توسط خانم سعیده رسولی و حمیرا سخا، زیر نظر پریسا مبارز سازمان‌دهی و اداره می‌شود.
جنبش زنان کندز
مبارز به دلیل تهدیدهایی که از سوی طالبان متوجه‌اش بود، برای حفظ جانش به چندین ولایت سفر کرد؛ اما به محض جابه‌جاشدن در هر مکان جدید، فعالیت‌های اعتراضی‌اش را از سر‌گرفت. او در روزهایی که در کندز به سر می‌برد، شماری از زنان در این ولایت را گرد هم آورده و در برابر سیاست سرکوب طالبان، اعتراض کردند. خانم مبارز، سه ماه در این ولایت ماند و در جریان سکونتش، در سپتمبر ۲۰۲۳ از سوی طالبان تماسی دریافت کرد و به توقف فعالیت‌هایش تهدید شد؛ ولی او هم‌چنان به موضعش پابند ماند و گروه‌های جدیدی را برای مبارزه شکل داد.
جنبش زنان در کندز ۲۲ عضو دارد و تا حالا، ۲۸ برنامه‌ی اعتراضی را به راه انداخته است؛ اعتراض‌هایی که بازداشت و زندانی‌شدن معترضان را در پی داشته است.
فرزانه نوابی، نماینده‌ی جنبش زنان کندز، می‌گوید که در اولین اعتراض بیرونی این جنبش، طالبان با مختل‌کردن تجمع آن‌ها، چهار دختر را بازداشت کردند که هر کدام یک ماه و دو ماه در بند ماندند. نوابی می‌گوید که خانواده‌ی معترضان زندانی، نگذاشتند که این ماجرا رسانه‌ای شود؛ زیرا به زعم خود شان نمی‌خواستند «آبرو و عزت شان لکه‌دار شود.»
جنبش‌های زنان در کندز و بدخشان، زیرمجموعه‌ی جنبش زنان تخار است که همه ۱۰ عضو رهبری دارد. در کندز، مژگان رحیمی و چندی دیگر مدیریت برنامه‌ها را به دوش دارند. مبارز، در این ولایت‌های گاهی در اتاق‌های کرایی و گاهی در خانه‌ی نزدیکان و آشنایانش زندگی می‌کرد؛ اما پس از مدتی آن‌ها به دلیل هراس از طالبان دیگر به او پناه ندادند. به گفته‌ی خانم مبارز، می‌گفتند که «خلاف قوانین طالبان کار می‌کنی؛ می‌توانی برای ما هم مشکل امینتی ایجاد کنی.»
مبارزه از ایران
پریسا مبارز، به دلیل دوام فعالیت‌های اعتراضی‌اش، دیگر در هیچ ولایتی از تهدید طالبان در امان نماند و برای این که به دست این گروه بازداشت و شکنجه نشود، سرانجام چهار ماه پیش به ایران مهاجرت کرد. او، در آن جا نیز، گروهی را برای دادخواهی حقوق زنان شکل داده است. او، می‌گوید: «همان گونه که از جان و عزت مان گذشتیم، مبارزه می‌کنیم تا زنان افغانستان به آسایش برسند.»
به گفته‌ی خانم مبارز، تهدیدهای طالبان در ایران نیز، گریبان‌گیرش است. می‌گوید که بارها هنگام رفت‌وآمد در خیابان‌های تهران، شاهد این بوده که مردی با پوشش طالبانی او را دنبال می‌کند. خانم مبارز برای این که از این نگرانی رها یابد، توان جابه‌جایی را به دلیل مشکل اقتصادی نداشت، اما آخرسر مجبور شد که یکی از نیمه‌شب‌ها، به خانه‌ی دوستش به کرج رفت و تا اکنون در آن جا است. او، در ایران هم ضمن برپایی اعتراض‌ها علیه طالبان، در صدد مهیاکردن زمینه‌ب تحصیل از طریق بورسیه برای دختران افغانستانی است. در یک سال گذشته، شماری از اعضای «جنبش زنان تخار»، به ایران و پاکستان مهاجر شده؛ ولی به مبارزه در برابر سیاست زن‌ستیز طالبان ادامه داده‌اند.
اعضای این جنبش که به پاکستان مهاجر شده‌اند، در آن جا نیز قرار است یک تیم اعتراضی ایجاد کنند و هم‌چنان برای گسترده‌ترسازی اعتراض‌های زنان افغانستانی تلاش دارند.
جنبش زنان تخار، در حالی که با دشواری‌های زیاد در مسیر مبارزه روبه‌رو است، اما خانم مبارز می‌گوید: «تا زمانی که حق و حقوق زنان، برای شان داده نشود، تا زمانی که طالب را پاسخ‌گو در میدان‌های جهان قرار نداده و پای طالب را به محکمه‌ی لاهه نکشنانیم، مبارزه ما ادامه خواهد داشت. زنان افغانستان تسلیم‌پذیر و انزواپذیر نیستند.»
محدودیت‌هایی که از سوی طالبان بر زنان در سه سال گذشته وضع شده، زنان زیادی را به اعتراض در برابر این وضعیت واداشته که شماری از آن‌ها برای اثرگذاربودن اعتراض‌های شان، در گروه‌های فشرده‌ای گرد هم آمده و برای بازگرداندن حقوق زنان دادخواهی می‌کنند؛ راهی که به باور این معترضان، می‌تواند سبب بازتاب بیش‌تر اعتراض‌ها شده و از حذف بیش‌تر زنان جلوگیری کند.
نظر بدهید