نوت: نسخه‌ی پی‌دی‌اف شماره ۲۰۳ جاده‌ی ابریشم را از اینجا دانلود کنید.
عارف عصیان
در ۱۵میزان ۱۴۰۲، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶٫۳ ریشتر با چندین پس‌لرزه، هرات را تکان داد که تلفات جانی و خسارت‌های مالی زیادی به هم‌راه داشت. مرکز لرزه‌نگاری امریکا، مرکز زمین‌لرزه را ولسوالی زنده‌جان هرات در ۴۰کیلومتری غرب شهر هرات اعلام کرد. بر اساس اعلامیه‌ی این مرکز، قدرت زمین‌لرزه‌ی اول ۶٫۳ رشتر و سه پس‌لرزه آن به ترتیب ۵٫۲، ۴٫۷ و ۶٫۲ درجه‌ی ریشتر بوده است.
خسارات‌های ناشی از زلزله‌ی هرات
بر اساس آخرین گزارش پزشکان بدون مرز، دو هزار و ۴۴۵ نفر در زمین‌لرزه‌ی هرات جان باخته و دو هزار و ۴۴۰ نفر زخم برداشته است.
آمار سازمان ملل متحد، نشان می‌دهد که در اثر این زمین‌لرزه و پس‌لرزه‌های آن، بیش‌تر از ۴۳ هزار نفر در هرات آسیب دیده‌اند. دفتر همآهنگکنندهی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل متحد (اوچا) نیز، در گزارشی گفته که بیش از سه هزار و ۳۳۰ خانه‌ی رهایشی در این ولایت ویران شده است.
سازمان ملل متحد در ۲۱ فبروری ۲۰۲۴ برابر با ۲ حوت ۱۴۰۲ گزارشی زیر نام «ارزیابی نیازسنجی پس از فاجعه»، در باره‌ی زمین‌لرزه‌ی هرات منتشر کرد که در آن به نیازهای پس از فاجعه پرداخته شده است. یافته‌های این گزارش که توسط دفتر برنامه‌ی توسعه سازمان ملل متحد به صورت مشترک با بانک جهانی، اتحادیه‌ی اروپا و بانک توسعه‌ی اسلامی انجام شده، نشان می‌دهد که برای بازسازی زیرساخت‌های اساسی در مناطق زلزله‌زده، به ۴۰۲.۹ میلیون دالر نیاز است.
این گزارش، نُه منطقه با جمعیت حدود ۲.۲ میلیون نفر را شامل می‌شود. در قسمتی از گزارش، گفته شده که زمین‌لرزه‌های هرات، زندگی ۲۷۵ هزار نفر را تحت تأثیر قرار داده که شامل ۱۷ هزار و ۳۵۸ زن باردار، ۱۷ هزار و ۱۴۶ کودک، سه هزار و ۹۷۶ خانوار دارای معلولیت، سه هزار و ۲۰۷ خانوار سال‌مند، شش هزار و ۸۰۶ خانوار با سرپرست زن، سه هزار و ۱۷۶ نفر با بیماری مزمن و ۱۴۷ هزار کودک زیر ۱۸ سال می‌شوند.
در گزارش آمده که زمین‌لرزه‌های هرات، تا ۲۱۷ میلیون دالر خسارت مستقیم و ۷۸.۹ میلیون دالر خسارت دیگر به مناطق زلزله‌زده وارد کرده است. بر اساس این گزارش، زمین‌لرزه به ۴۹ هزار و ۵۷۸ خانه خسارت وارد کرده که ۱۳ هزار و ۵۱۶ آن کاملاً تخریب شده و ۴۱ درصد از بودجه‌ی درخواستی برای بازسازی (۱۶۴.۴ میلیون دالر) را به خود اختصاص داده است.
تهیه‌کنندگان این گزارش، گفته‌اند که آموزش، دومین بخشی است که بیش‌ترین آسیب را دیده است. در حال حاضر، ۱۸۰ هزار دانش‌آموز و چهار هزار و ۳۹۰ آموزگار در مناطق زلزله‌زده دچار مشکل استند.
کمک‌های بشردوستانه
به دنبال زمین‌لرزه‌ی هرات، شماری از سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد، اتحادیه‌ی اروپا و برخی کشورها برای رساندن کمک به آسیب‌دیدگان، اعلام آمادگی کردند. اوچا، پنج میلیون دالر امریکایی را از صندوق بشردوستانه‌ی این سازمان برای کمک به زلزله‌زدگان اختصاص داد.
پاکستان، ایران، چین، هند، ترکیه، جاپان، قزاقستان، تاجیکستان و شماری از کشورهای عربی نیز، برای کمک به آسیب‌دیدگان زمین‌لرزه‌ی هرات اعلام آمادگی کردند.
تبعیض در توزیع کمک‌ها
در کنار نیاز به کمک‌رسانی برای آسیب‌دیدگان زمین‌لرزه‌ی هرات، در مورد توزیع نامتوازن کمک‌ها نیز نگرانی‌هایی ایجاد شد. بر اساس گفته‌های منابع محلی در هرات، توزیع کمک‌ها بر اساس سروی و آمار تهیه‌شده از سوی مقام‌های محلی طالبان صورت گرفته و در این میان، در توزیع کمک به آسیب‌دیدگان به ویژه در ولسوالی زنده‌جان و همچنین چندین روستا و شهرک هزاره‌نشین، تبعیض صورت گرفته است. بر اساس گزارش‌ها، مؤسسه‌های کمک‌کننده با توجه به آمار مقام‌های محلی طالبان، بیش‌تر کمک‌ها را در مناطق پشتون‌نشین توزیع کرده‌اند.
با توجه به گزارش‌ها در مورد توزیع هم‌راه با تبعیض کمک‌های بین‌المللی به زلزله‌زدگان هرات، سازمان عفو بین‌الملل، در میزان ۱۴۰۲ از طالبان خواست که در توزیع کمک‌ها از تبعیض خودداری کنند. این سازمان به مقام‌های طالبان تأکید کرد که کمک‌های بین‌المللی برای زلزله‌زدگان هرات، بایستی بر اساس معیارهای بین‌المللی حقوق‌بشری توزیع شود. زمان سلطانی، پژوهش‌گر منطقه‌ای سازمان عفو بین‌الملل، در آن زمان گفته بود: «بسیار مهم است که همه کمک‌ها، نیازهای گروه‌های در معرض خطر را که اغلب با چالش‌های مرکب در موقعیت‌های بحرانی مواجه استند، از جمله زنان، کودکان، افراد مسن و افراد دارای معلولیت برآورده کند.»
طالبان هزاره‌های هرات را از کمک‌ها محروم ساختند
مناطق هزاره‌نشین هرات، از بخش‌های برجسته‌ی آسیب‌دیده از زمین‌لرزه است؛ اما با توجه به میزان خسارت‌های وارده، توجه کمی به این مناطق صورت گرفته است. بر اساس گزارش‌های منابع محلی، شهرک احمدی، خوجه‌سربر، نوآباد نقره، زرشک، جنگان، شهرک یاسر، نوآباد خوشرود، شهرک عظیمی، سنگ بست، شهرک سعادت، شهرک شهدا، کره ملی، حسین‌آباد و سیدآباد، از جمله مناطق هزاره‌نشین استند که در زمین‌لرزه خسارت‌های شدیدی به آن‌ها وارد شده است. بر اساس گزارش منابع محلی، بسیاری از خانه‌ها در این مناطق یا کاملاً ویران شده یا خسارت‌های جدی به آن‌ها وارد شده است.
علی‌احمد نبی‌زاده، قریه‌دار روستای نوآباد نقره، به جاده‌ی ابریشم می‌گوید: «سه قریه‌ی خوجه‌سربر، نوآباد نقره و زرشک در ۲۵کیلومتری مرکز زلزله قرار داشت و در حدود ۸۰ درصد خانه‌های مردم، خسارت دیده است.» نبی‌زاده می‌گوید که تا اکنون کمک‌های قابل توجهی از سوی مؤسسه‌های بین‌المللی و داخلی به آسیب‌دیدگان این روستاها ارائه نشده است. به گفته‌ی آقای نبی‌زاده، بیش‌تر باشندگان این روستاها، مشغول کشاورزی و دام‌داری استند که در سال‌های اخیر، از خشک‌سالی آسیب دیده‌اند و زمین‌لرزه‌ی سال گذشته و سپس سرازیرشدن سیلاب‌ها، آن‌ها در شرایط بحرانی قرار داده است.
بر اساس گزارش منابع محلی در هرات، خسارت‌های ناشی از زمین‌لرزه در شماری از روستاهای هزاره‌نشین، خیلی شدید بوده است.
شهرک احمدی: در شهرک هزاره‌نشین احمدی، نزدیک به ۷۰۰ خانوده زندگی می‌کنند. به گفته‌ی منابع محلی، بیش‌تر از ۵۰ درصد خانه‌های این شهرک در زمین‌لرزه آسیب دیده و تقریباً ۲۰ درصد آن، به گونه‌ی کامل ویران شده است. این شهرک کلینیک ندارد و تنها یک مکتب متوسطه دارد.
نوآباد نقره: در این روستا نزدیک به ۱۲۰ خانواده‌ی هزاره زندگی می‌کنند. علی‌احمد نبی‌زاده، قریه‌دار نوآباد نقره، به جاده‌ی ابریشم می‌گوید: «در اثر زلزله بیش‌تر از ۸۰ درصد خانه‌های این روستا ترک برداشته و نزدیک به ۲۵ درصد خانه‌ها نیز، صدمه‌ی شدید دیده و قابل استفاده نیستند.» آقای نبی‌زاده، می‌افزاید که پس از زمین‌لرزه، باشندگان این روستا در شرایط دشواری به سر می‌برند و کمک‌های لازم و به موقع نیز از سوی نهادهای محلی طالبان در هرات و نهادهای امدادرسان دریافت نکرده‌اند. به گفته‌ی او، «فقط در یک نوبت یا دو نوبت، دبلیو‌اف‌پی، برای مردم ۵۰ کیلو آرد و پنج لیتر روغن توزیع کرده است.»
بر اساس گفته‌های نبی‌زاده، اکنون نیز باشندگان روستای نقره‌آباد به گونه‌ی جدی به سرپناه و مواد خوراکی نیاز دارند و در این مدت، حتا یک خیمه هم برای آسیب‌دیدگان توزیع نشده است؛ آن‌ها زمستان گذشته را زیر چادرهای پلاستیکی به پایان رسانده‌اند.
خوجه‌سربر؛ یک ده‌کده‌ی دورافتاده‌ی هزاره‌نشین در ولسوالی انجیل هرات است که در آن ۷۹ خانواده زندگی می‌کند. باشندگان این ده‌کده به برق، خدمات آموزشی و بهداشتی دست‌رسی ندارند. بر اساس معلوماتی که باشندگان روستا، با جاده‌ی ابریشم شریک کرده‌اند، خانه‌های رهایشی این روستا در اثر زمین‌لرزه به طور کامل ویران شده است. حیات‌الله حسن‌زاده، یکی از باشندگان روستای خواجه‌سرور، به جاده‌ی ابریشم گفت که در ابتدا سازمان بین‌المللی مهاجرت، نزدیک به ۶۳ خیمه برای باشندگان این روستا توزیع کرد؛ سپس کمیته‌ی بین‌المللی نجات، برنامه‌ی جهانی غذا و جمعیت هلال‌احمر افغانی نیز، کمک‌های نقدی، بسته‌های مواد خوراکی و مقداری ظرف و ترپال را به مردم توزیع کرده‌اند. به گفته‌ی حسن‌زاده، این کمک‌ها تنها برای بخشی از خانواده‌ها توزیع شده است.
به گفته منابع محلی، خیمه‌هایی که از سوی سازمان بین‌المللی مهاجرت به مردم توزیع شده بود، پس از مدتی به دلیل پارگی در اثر بادهای شدید قابل استفاده نبود. باشندگان محل می‌گویند که شماری از مؤسسه‌های امدادرسان از جمله سف (SAFE)، اتاق‌های آهنی به مردم محل توزیع کردند. همچنین در اثر تلاش و کمک شماری از شهروندان هزاره‌ی ساکن اروپا، ۲۴ خانه‌ی رهایشی برای باشندگان این روستا ساخته شده است. افزون بر این، مؤسسه‌ی دین (Dean)، مؤسسه ندای زن و شماری از دفترهای مراجع تقلید شیعیان از جمله آیت‌الله فیاض و حکیم، به مردم کمپل و پتو توزیع کرده و تشناب‌های سیار ساخته‌اند.
در حالی که باشندگان روستای خوجه‌سربر نتوانسته‌اند با پیامدهای زمین‌لرزه کنار بیایند، در اثر سرازیرشدن سیلاب‌های اخیر، زمین‌های کشاورزی و پنج کانال آب‌رسانی این روستا نیز از بین رفته و باشندگان آن، بار دیگر در شرایط دشواری قرار گرفتند. به گفته باشندگان محل، این سیلاب‌ها نزدیک به ۸۰۰ جریب زمین کشاورزی به شمول باغ‌های بادام و کشت‌زارهای زعفران این روستا را ویران کرده است. افزون بر این، نزدیک به ۴۰ رأس مواشی باشندگان روستا به دنبال سرازیرشدن سیلاب‌ها تلف شده است. به گفته‌ی منابع محلی، فعلاً باشندگان روستای خوجه‌سربر به آب آشامیدنی دست‌رسی ندارند و روزانه، آب مورد نیاز خود و مواشی شان را با تانکرهای آب‌رسانی از مناطق دیگر تأمین می‌کنند. آقای حیات‌الله حسن‌زاده، از باشندگان این روستا می‌گوید که ترمیم کانال‌های آب‌رسانی از توان باشندگان محل بیرون است و اگر این مشکل به زودی حل نشود و آب به زمین‌های کشاورزی نرسد، باشندگان این روستا در سال روان محصولی از زمین‌های شان برداشت نخواهند کرد.
زرشک؛ یکی از قدیمی‌ترین روستاهای هزاره‌نشین هرات است که نزدیک به ۷۰۰ خانواده در آن زندگی می‌کند. بیش‌تر از ۳۰ درصد خانه‌های این روستا در اثر زمین‌لرزه آسیب دیده که تقریباً ۱۰ درصد آن به گونه‌ی کامل ویران شده است. این روستا نیز از سیلاب‌های اخیر آسیب دیده و سربند و کانال آب زمین‌های کشاورزی آن ویران شده است. به گفته‌ی منابع محلی، خسارت‌های سیل و تخریب کانال‌های آب‌رسانی به زمین‌های کشاورزی، به اندازه‌ای است که باشندگان این روستا توانایی بازسازی آن را ندارند و شدیداً به کمک‌های مؤسسه‌ها و نهادهای زیر کنترل طالبان نیاز دارند. در این روستا، مکتب، کلینیک و خیابان پخته وجود ندارد.
جنگان؛ روستایی هزاره‌نشین در ولسوالی غوریان هرات است که در آن بیش‌تر از ۲۰۰ خانواده زندگی می‌کنند. صفرعلی رضایی، باشنده‌ی این روستا، به جاده‌ی ابریشم می‌گوید که نزدیک به ۳۰ درصد خانه‌های روستا در اثر زمین‌لرزه ترک برداشته و آسیب دیده است.
رضایی می‌افزاید که پس از زمین‌لرزه، از سوی نهادهای زیر کنترل طالبان به جز چند تخته فرش و دیگر وسایل اولیه، هیچ گونه کمکی به مردم ارائه نشده است. به گفته‌ی او، جز اوچا که آن هم مقدار محدودی مواد خوراکی به مردم توزیع کرده، هیچ مؤسسه‌ی امدادرسان بین‌المللی به مردم کمکی ارائه نکرده است. او، گفت؛ مهم‌ترین کمکی که پس از زمین‌لرزه به مردم ارائه شده، توزیع ۳۵ خیمه از سوی یک مؤسسه‌ی خیریه‌ی داخلی به نام سیدالشهداء بوده است.
بر اساس اعلامیه‌های رسمی دولت‌ها و سازمان‌های امدادرسان، کمک‌های درشت نقدی، دارویی، خوراکی و ساخت سرپناه، به زلزله‌زدگان هرات ارائه شده است؛ اما گفت‌وگوی جاده‌ی ابریشم با باشندگان مناطق هزاره‌نشین هرات، نشان می‌دهد که در توزیع این کمک‌ها، آشکارا تبعیض شده است.
از جمله سازمان‌های کمک‌کننده‌ی بین‌المللی که شمار آن به ده‌ها نهاد و مؤسسه می‌رسد، تنها دفتر همآهنگکنندهی کمک‌های انسان‌دوستانه‌ی سازمان ملل، برنامه‌ی جهانی غذا، سازمان بین‌المللی مهاجرت، سازمان‌های دن، سف، ندای زن و جمعیت هلال‌احمر افغانی به دو-سه روستای هزاره‌نشین متأثیر از زمین‌لرزه کمک کرده است.
بر اساس یافته‌های جاده‌ی ابریشم، کمک هیچ کدام از کشورهای کمک‌کننده به شمول ایران، پاکستان، ترکیه، چین، چاپان، قزاقستان، تاجیکستان و کشورهای عربی که به آسیب‌دیدگان زلزله هرات کمک ارسال کردند، یا به دلیل دخالت طالبان در توزیع کمک‌ها یا به هر دلیل دیگری، به روستاهای هزاره‌نشین نرسیده است. در مناطق هزاره‌نشین هرات حتا از کمک‌های نهادها و افراد کمک‌کننده افغانستانی مانند میرویس عزیزی و سرپناه‌های گلی فرهاد دریا نیز خبری نیست. بر اساس گفته‌های منابع محلی، افزون بر کمک چند مؤسسه‌ی انگشت‌شمار که پیش‌تر یاد شد، منابع کمک‌ها به مناطق هزاره‌نشین، به چند نهاد مذهبی مربوط به مراجع تقلید شیعیان و شماری از هزاره‌های مقیم خارج خلاصه می‌شود.
در حالی که به سایر مناطق زلزله‌زده‌ی هرات که سطح تخریب آن‌ها مساوی یا کم‌تر از مناطق هزاره‌نشین بوده کمک‌های بیش‌تر، به موقع و دوام‌دار ارائه شده است، در روستاها و شهرک‌های هزاره نشین، کمک‌ها با وجود اندک‌بودن، با تأخیر و پراکنده انجام شده است. منابع محلی از مناطق هزاره‌نشین در هرات، می‌افزایند که برای بعضی از روستاهای زلزله‌زده هنوز کمک‌های نقدی، خوراکی و توزیع علوفه برای حیوانات شان ادامه دارد؛ اما در مناطق هزاره‌نشین با این که مردم شدیداً به سرپناه، مواد خوراکی و ترمیم کانال‌های آب‌رسانی نیاز دارند، توجهی نمی‌شود.
نظر بدهید